ต่อไป →

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๑๔ การงานไม่อากูล

(อนากุลา จ กมฺมนฺตา เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** การงานไม่คั่งค้างไม่เสียหาย คือความหมายไม่อากูลเพราะขยัน เอาความเพียรและปัญญามารวมกัน เพื่อสร้างสรรค์ให้งานผ่านด้วยดี ** อันสาเหตุทำให้งานคั่งค้าง มีหลายอย่างขอกล่าวให้ถ้วนถี่ ไม่รู้ค่าเอาเวลามาย่ำยี ปล่อยโอกาสดีดีให้เสียไป ** ไม่รู้จักการจัดลำดับงาน ไม่ขยันเกียจคร้านงานน้อยใหญ่ งานที่ควรรีบทำไม่สนใจ กลับฝักใฝ่อบายมุขเที่ยวซุกซน ** ขาดปัญญาความเพียรเป็นที่ตั้ง ถือฤกษ์ยามเป็นความหวังต้องหมองหม่น การงานจึงอากูลพาอับจน ความทุกข์ทนเข้าครอบครองหมองวิญญา ** ต้องมีอิทธิบาทสี่ประการ ทั้งหน้าที่การงานจะก้าวหน้า ความสำเร็จต่างต่างจะตามมา ขอจงได้ศึกษาจะสำราญ ** อิทธิบาทมีคุณค่าน่าเรียนรู้ บรมครูตรัสไว้เด่นเป็นหลักฐาน ให้ทุกคนได้ยึดถือไปนานนาน เพื่อการงานพัฒนาก้าวหน้าไกล ** หนึ่ง "ฉันทะ" หมายความว่ามีใจชอบ จะประกอบกิจการงานน้อยใหญ่ เติมความรักความเชื่อมั่นอันจริงใจ อย่าหวั่นไหวต่ออุปสรรคที่จักมี ** สอง "วิริยะ" คือหมั่นเพียรทำให้มาก จะลำบากสักเพียงใดไม่หน่ายหนี ตั้งใจสู้ไม่ย่อท้อไม่รอรี ต้องได้ดีเพราะขยันเป็นมั่นคง  ** สาม "จิตตะ" มีมานะเอาใจใส่ ดูแลไปให้ถ้วนทั่วอย่ามัวหลง มองข้อเสียข้อเด่นเน้นโดยตรง    แล้วบรรจงสร้างงานเบิกบานทรวง ** สี่ "วิมังสา" ตริตรองมองเหตุผล ต้องรู้ตนรู้ท่านงานใหญ่หลวง ใช้ปัญญาเพ่งพินิจกิจทั้งปวง งานลุล่วงประสบชัยในเร็ววัน **คุณธรรมทั้งสี่ช่างดีเลิศ แสนประเสริฐเอาใจใส่ไว้ให้มั่น จะประสบความสำเร็จนับอนันต์ ชั่วนิรันดร์มีแต่สุขไม่ทุกข์เลย **คุณธรรมทั้งสี่นี้ดีเลิศ แสนประเสริฐควรใส่ใจไว้ให้มั่น จะประสบความสำเร็จนับอนันต์ จงขยันกันเถิดหนาอย่าเฉยเมย ** การงานไม่อากูลพูนสวัสดิ์ ท่านจึงจัดเป็นมงคลดังเฉลย งานสำเร็จเป็นที่รักน่าชมเชย พี่น้องเอ๋ยรีบศึกษาอย่าช้าที เรื่อง  การทำงานไม่ถูกขั้นตอน ** สมัยหนึ่งที่องค์พระศาสดา เสด็จยังพาราสาวัตถี ประทับที่เชตวันอันโสภี แล้วทรงมีดำรัสตรัสเรื่องราว ** ทรงปรารภภิกษุผู้เกียจคร้าน จึงได้ยกตำนานที่อื้อฉาว ในกาลก่อนก็เกียจคร้านมานานยาว โดยบอกกล่าวเป็นนิทานเล่าขานมา ** ในเมืองตักศิลาคราครั้งก่อน มีผู้สอนศิลปะเก่งหนักหนา คือทิศาปาโมกข์ยอดวิทยา ผู้เก่งกล้าวิชาเชี่ยวชำนาญ ** มีลูกศิษย์ประมาณห้าร้อยคน คอยสั่งสอนฝึกฝนจนแตกฉาน จนขึ้นชื่อลือชาวิชาการ ผู้อาจารย์ชื่นสุขทุกทิวา ** ครั้นวันหนึ่งบรรดาสานุศิษย์ จึงได้คิดร่วมใจกันเข้าป่า เพื่อเก็บผักหักฟืนไม่รอรา รีบมุ่งหน้าเข้าไพรดังใจปอง ** เมื่อถึงป่าต่างพากันเก็บฟืน อย่างราบรื่นสดใสไม่หม่นหมอง ต่างส่งเสียงล้อกันอย่างคะนอง บ้างก็ร้องเพลงเล่นไม่เป็นภัย ** อีกนายหนึ่งซึ่งเป็นคนเกียจคร้าน หลบหลีกการทำงานเป็นนิสัย ในวันนี้ทิ้งเพื่อนไม่อาลัย อีกสมัยที่แอบหนีไปนอน ** ตกเย็นเพื่อนมัดฟืนขึ้นใสบ่า ได้เดินมาสะดุดเข้าคิดว่าขอน สะดุ้งตื่นขึ้นมาพาร้าวรอน ใจอาวรณ์ไม่มีฟืนยืนเศร้าตรม ** ตะลีตะลานปีนป่ายขึ้นต้นกุ่ม ดังไฟสุมร้อนเร่าเศร้าขื่นขม รีบดึงกิ่งมาหักไม่รื่นรมย์ กิ่งกลมกลมดีดตาพาบอดเลย ** ได้กิ่งไม้สดสดมาหน่อยหนึ่ง แล้วรีบบึ่งกลับสำนักไม่อยู่เฉย ความเกียจคร้านพาลเสียเหมือนเช่นเคย จะขอเผยฉากสุดท้ายให้ได้ฟัง ** เย็นวันนั้นอาจารย์ได้รับเชิญ นับเป็นเหตุบังเอิญแต่หนหลัง ต้องรีบทานข้าวเช้าเพิ่มพลัง จึงได้สั่งแม่ครัวฝีมือดี ** พรุ่งนี้เช้าจงรีบทำอาหาร เราจะต้องรีบทานอย่างด่วนจี๋ ก่อนจะไปประกอบกิจพิธี เพื่อให้มีมงคลไม่ลนลาน ** ครั้นรุ่งเช้าแม่ครัวรีบก่อไฟ เพื่อจะได้ประกอบมวลอาหาร จึงหยิบฟืนที่นำมาเมื่อวาน ของลูกศิษย์ที่เกียจคร้านไม่รอรา ** ก่ออย่างไรแต่ไฟไม่ยอมติด เป็นเพราะฟืนทำพิษสร้างปัญหา เพราะฟืนสดทำให้จนปัญญา จนเวลาผ่านไปไม่ได้กิน ** ศิษย์ผู้ที่เกียจคร้านในกาลนั้น คือภิกษุปัจจุบันถูกติฉิน ว่าเกียจคร้านการงานเป็นอาจิณ เกิดมลทินงานอากูลอาดูรเกิน ** ต้องขยันอย่าเกียจคร้านงานทั้งหลาย ได้สบายนับอนันต์ชนสรรเสริญ จะก้าวหน้าพบแต่ความเจริญ และเพลิดเพลินอุดมผลเป็นมงคล

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๑๕  การบริจาคทาน

(ทานญฺ จ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** ขอเชิญชวนมวลมิตรจิตผ่องใส มาร่วมมือร่วมใจสร้างกุศล บริจาคทรัพย์สินส่วนของตน เป็นมงคลสำคัญหมั่นบำเพ็ญ ** คำว่า “ทาน” นั้นแปลว่าการให้ จำแนกได้ห้าวิธีชี้ให้เห็น จะขอนำมากล่าวเปิดประเด็น พอได้เป็นตัวอย่างสร้างความดี ** “อามิสทาน” คือการให้สิ่งของ เพื่อแบ่งปันพวกพ้องได้สุขี ทั้งเสื้อผ้าอาหารเท่าที่มี เพื่อชีวีสุขสันต์ทุกวันคืน ** “ธรรมทาน” คือการให้ธัมมะ เพื่อลดละกิเลสเหตุสุดฝืน สร้างคนให้เป็นคนผลยั่งยืน ให้สิ่งอื่นไม่ประเสริฐเท่าให้ธรรม ** “อภัยทาน” คือการไม่ถือโกรธ พร้อมยกโทษไม่ติดใจให้ระส่ำ เมื่ออภัยแล้วปราศจากผลกรรม อีกยังทำให้ใจแสนเบิกบาน ** “ปัตติทาน” คือการที่แบ่งผล ส่วนกุศลที่ทำนำประสาน ให้แก่สรรพสัตว์ในจักรวาล ได้รื่นเริงสำราญเป็นสุขใจ ** “อนุโมทนาทาน” การชมชื่น ความดีของผู้อื่นนั้นยิ่งใหญ่ เขาทำดียินดีด้วยตลอดไป ชื่นชมในความดีที่เขาทำ ** บริจาคทานเป็นมงคลผลล้ำเลิศ บุญย่อมเกิดพอกพูนไม่ตกต่ำ ละกิเลสความตระหนี่ที่น้อมนำ ให้จิตใจถลำสู่อบาย ** กิตติศัพท์ความดีก็เรืองรุ่ง จะหอมฟุ้งไปไกลดังใจหมาย เป็นที่รักของคนอย่างมากมาย โภคทรัพย์ทั้งหลายบังเกิดมี ** บริวารล้อมหน้าและล้อมหลัง ด้วยพลังบุญญาสง่าศรี เมื่อถึงคราวละไปจากโลกนี้ สุคติเป็นที่ได้พักพิง ** การให้ด้วยเมตตาและปราณี เป็นเรื่องที่ทำให้มีสุขยิ่ง เป็นบ่อเกิดสามัคคีที่ดีจริง นับเป็นสิ่งประเสริฐเลิศอนันต์ เรื่อง  ยอดทาน ** สมัยหนึ่งสมเด็จพระศาสดา หวังให้ชาวประชามีสุขสันต์ เสด็จมาประทับ ณ เชตวัน สาวัตถีจอมราชันพระทรงชัย ** ในครั้งนั้นยังมีอุบาสิกา ชื่อ “นันทมารดา” พิสมัย ได้ถวายทักษิณาทานมัย โดยไม่ต้องสงสัยเพราะศรัทธา ** เป็นทานที่ประกอบด้วยองค์หก จึงได้ยกพระธรรมเทศนา แสดงแก่ภิกษุที่ได้มา ณ ธรรมสภาพร้อมหน้ากัน ** ภิกษุเอ๋ย....จงฟังเราจะกล่าว ถึงเรื่องราวทักษิณาอย่าไหวหวั่น แบ่งออกเป็นสองส่วนที่สำคัญ ส่วนประกอบย่อยนั้นมีหกองค์ **ส่วนประกอบที่หนึ่งคือ “ผู้ให้” เรียกง่ายง่ายว่า “ทายก” ผู้ประสงค์ จะแบ่งปันส่วนที่มีโดยจำนง แบ่งเป็นองค์ย่อยย่อยสามประการ ** หนึ่ง “ก่อนให้เป็นผู้ที่จิตใจดี” เอื้ออารีเมตตามาประสาน ปราศจากอกุศลคนใจพาล การทำทานเป็นมงคลผลอุดม ** สอง “ขณะให้มีจิตใจที่เลื่อมใส” ประกอบไปด้วยศรัทธาอันเหมาะสม เชื่อมั่นในความดีน่านิยม เป็นปฐมของการให้ได้ผลบุญ ** สาม “ปลื้มใจในการที่ได้ให้” กุศลที่ทำไว้ได้อุดหนุน การสั่งสมความดีย่อมมีคุณ คอยเจือจุนส่งให้ได้วิมาน ** ส่วนประกอบที่สองคือ “ผู้รับ” “ปฏิคาหก” เป็นศัพท์ที่เรียกขาน มีผู้ให้ขาดผู้รับก็ป่วยการ สองประสานจึงเกิดผลดังใจ ** อันผู้รับนั้นมีสามส่วนย่อย ดูเหมือนน้อยแต่เป็นเรื่องยิ่งใหญ่ ลองศึกษากันดูเรื่อยเรื่อยไป แล้วจะได้รู้ว่าค่ามากมาย ** หนึ่ง “เป็นผู้ปราศจากตัวราคะ” หรือโลภะตัณหาพาฉิบหาย ความกำหนัดยินดีในรูปกาย หรือความหมายกรงขังทางปัญญา ** สอง “เป็นผู้ปราศจากตัวโทสะ” คือความโกรธมักจะสร้างปัญหา ทุจริตทั้งใจกายวาจา ขาดเมตตาการุณและปราณี ** สาม “เป็นผู้ปราศจากตัวโมหะ” คือความหลงไม่ละพาหมองศรี ความมัวเมายึดมั่นเป็นราคี ล้วนไม่ดีมีกิเลสเหตุงมงาย ** ภิกษุเอ๋ย...ทักษิณาที่ว่านี้ ย่อมจะมีคุณค่าดังมุ่งหมาย มีความสุขสงบทั้งใจกาย ทั้งผลบุญมากมายเกินประมาณ ** เปรียบดังน้ำในห้วงมหาสมุทร มันมากสุดที่จะบวกลบคูณหาร ดุจดังผลของทักษิณาทาน แม้จักรวาลไม่อาจเปรียบเทียบผลบุญ

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

← กลับไปหน้า 1

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๑๖  การประพฤติธรรม

(ธมฺมจริยา จ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** มงคลที่สิบหกยกมากล่าว ถึงเรื่องราวประพฤติธรรมเนื่องนำหนุน ประพฤติชอบประพฤติดีที่ค้ำจุน ไม่ว้าวุ่นเศร้าโศกโลกงดงาม ** พัฒนาจิตใจให้สะอาด บริสุทธิ์ผุดผาดด้วยองค์สาม ละความโลภโกรธหลงที่คุกคาม ปฏิบัติตามครรลองของพุทธา ** หนึ่ง “ประพฤติเป็นธรรม” คำสอนสั่ง มโนตั้งมั่นในพระศาสนา ปรับตัวเข้าหาธรรมพระศาสดา ดังคำว่าเข้าถึงธรรมน้อมนำใจ ** สอง “ปฏิบัติตามธรรม” คำสั่งสอน ของสมเด็จชินวรผู้เป็นใหญ่ เบญจศีลเบญจธรรมย่อมนำไป บรรดาลให้หลุดพ้นผลแห่งกรรม ** ธรรมจริยาอริยสาวก ขอหยิบยกมาอ้างช่างคมขำ เพื่อพุทธศาสนิกได้น้อมนำ ประพฤติเป็นประจำตามแนวทาง ** ปฏิบัติดีปฏิบัติตรงอย่างคงมั่น หมั่นกระทำทุกวันไปไม่เหินห่าง ปฏิบัติควรและเหมาะสมไม่เว้นวาง คือหนทางของธรรมอันจำรูญ ** ผลของการประพฤติธรรมแสนล้ำเลิศ สุดประเสริฐทำไว้ไม่เสื่อมสูญ ย่อมส่งผลความดีทวีคูณ จะเพิ่มพูบุญญาบารมี ** อันธรรมะย่อมรักษาผู้ประพฤติ เพื่อเหนี่ยวยึดจิตใจไม่หมองศรี ทั้งเป็นการสร้างสุขเพื่อชีวี ป้องกันภัยในโลกนี้มาบีฑา ** อีกทำให้ไม่เกิดความประมาท มีความสุขทุกชาติดังปรารถนา ผลของการประพฤติธรรมองค์สัมมา ย่อมนำพาสู่มรรคผลพ้นทุกข์ภัย ** จงหันมาตั้งมั่นในธรรมะ เลิกลดละอกุศลทุกสมัย ตั้งมั่นในองค์พระรัตนตรัย ชนทุกวัยห่างทุกข์สุขเกิดมี เรื่อง ผู้ประเสริฐ ** สมัยหนึ่งพระผู้มีพระภาคเจ้า ไม่หมองเศร้าประทับ ณ สาวัตถี เชตวันพระวิหารแห่งความดี สมเด็จพระชินศรีทรงเบิกบาน ** ณ วันหนึ่งคิดจะชำระกาย เพื่อให้สุขสบายสรงสนาน จึงชวนพระอานนท์ลงสู่ธาร บุพพะโกฏฐกะทรงสำราญสบายใจ ** ครั้นสรงเสร็จเสด็จขึ้นสู่ฝั่ง ด้วยทรงหวังผึ่งกายให้สดใส มีสายลมพัดผ่านคอยแกว่งไกว จึงทำให้สดชื่นรื่นกมล ** ขณะนั้นมีพญาคชสาร ของภูบาลปเสนทิโกศล จะขึ้นจากท่าน้ำริมฝั่งชล โกลาหลอื้ออึงเสียงตึงตัง ** เสียงดนตรีประโคมดังสนั่น เหล่าฝูงชนจ้องกันทั้งสองฝั่ง ต่างชื่นชมว่าช้างดีมีพลัง ช่างประเสริฐเสียจังดูงามดี ** ต้องเป็นคชสารที่ดีเลิศ แสนประเสริฐวิไลในทุกที่ ช่างงามงดสดใสไร้ราคี น่าศรัทธาเกินที่จะพรรณนา ** พระกาฬุทายีฟังคำขาน ของชาวบ้านเรื่องช้างยังกังขา ยกย่องว่าประเสริฐและศรัทธา จึงกราบทูลพระศาสดาขยายความ ** พระพุทธองค์ทรงตรัสพระวัจนะ เป็นธรรมะคลายข้องใจในคำถาม ชนผู้ใดไม่ทำชั่วสิ่งเลวทราม มีความงามภายนอกและภายใน ** เราจะเรียกผู้นั้นว่าประเสริฐ ซึ่งล้ำเลิศหนักหนากว่าสิ่งไหน ละความชั่วทางกายวาจาใจ ละโลกไปสุคติเป็นที่ปอง ** การประพฤติธรรมนี้นั้นดีแน่ จะมีแต่สุขใจไม่เศร้าหมอง ทั้งโลกนี้โลกหน้าจะสมปอง ธรรมคุ้มครองเสวยสุขทุกคืนวัน

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๑๗  การสงเคราะห์ญาติ

(ญาตกานญฺจ สงฺคโห เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** คำว่า “ญาติ” หมายถึงคนรู้จัก สายใยรักมักคุ้นการุณมั่น เช่นพ่อแม่พี่น้องเกี่ยวข้องกัน หรือสัมพันธ์ใกล้ชิดสนิทใจ ** พึงแบ่งญาติออกเป็นสองชนิด หนึ่งญาติสายโลหิตที่ชิดใกล้ มีสายเลือดผูกพันกันเอาไว้ ต่างเกี่ยวเนื่องกันไปเป็นตระกูล ** สองเป็นญาติทางธรรมเพราะรู้จัก ผูกสมัครด้วยใจไม่เสื่อมสูญ แบ่งย่อยย่อยเป็นสองตามข้อมูล ต่างเพิ่มพูนเยื่อใยผูกไมตรี ** หนึ่งเกิดจากใกล้ชิดสนิทสนม ต่างชื่นชมในจิตไม่คิดหนี เช่นเพื่อนฝูงหญิงชายที่เรามี ลักษณะเช่นนี้เป็นญาติกัน ** สองเกี่ยวข้องกับญาติสายโลหิต ไปผูกมิตรเป็นคู่ตุนาหงัน ญาติของเขาเป็นญาติเราโดยนัยพลัน เป็นญาติธรรมจำนรรจ์ดังกล่าวมา ** ญาติเหล่านี้เป็นผู้ต้องสงเคราะห์ ตามที่เหมาะที่ควรไม่กังขา ยึดสังคหวัตุด้วยเมตตา เป็นหลักธรรมนำพาให้ชื่นทรวง ** หนึ่งคือ “ทาน” การให้การแบ่งปัน คอยจัดสรรสิ่งของให้ไม่หวง เสียสละเพื่อประโยขน์ญาติทั้งปวง เพื่อก้าวล่วงความทุกข์สุขทันที ** “ปิยวาจา” การพูดที่ไพเราะ กับญาติแสนเสนาะสมศักดิ์ศรี ทั้งอ่อนหวานสุภาพอาบไมตรี ประสงค์ดีเอื้อเฟื้อเหนือสิ่งใด ** “อัตถจริยา” มุ่งประโยชน์ ไร้ซึ่งโทษทุกอย่างช่างสดใส พร้อมช่วยเหลือเกื้อกูลตลอดไป ด้วยหัวใจมิตรดีที่ยืนยง ** “สมานัตตตา” แปลว่าวางตัวดี จนเป็นที่ชื่นชมสมประสงค์ เสมอต้นเสมอปลายอย่างมั่นคง ช่วยดำรงสังคมให้เจริญ ** อันมงคลของการสงเคราะห์ญาติ ผลเกินคาดตามมาน่าสรรเสริญ มีหมู่ญาติมากหน้าพาเพลิดเพลิน สามัคคีดีเกินในญาติตน ** เป็นที่รักที่พึ่งญาติทั้งหลาย พัฒนาใจมากมายคลายหมองหม่น เป็นหลักการปฏิบัติของทุกคน ความดีคือมงคลผลยืนนาน เรื่อง วิฑูฑภะ ** พุทธองค์ทรงปรารภวิฑูฑภะ ผู้ประสบหายนะน่าสงสาร น้ำท่วมตายพร้องกับบริวาร ริมฝั่งธาร “อจิรวดี” ** ท้าวเธอเป็นเชื้อสายศากยะ โอรส “วาสภะ” มเหสี ในปเสนทิโกศลจอมธานี แห่งกรุงสาวัตถีบุรีรมย์ ** เป็นหลานของพระเจ้ามหานามะ มารดา “วาสภะ” แสนขื่นขม เกิดจากนางทาสีเปรียบโคลนตม ไม่เหมาะสมจะยกย่องให้รองเรือง ** ในสมัยที่เป็นราชโอรส ได้กำหนดเยี่ยมพระญาติให้ฟูเฟื่อง กบิลพัสดุ์สว่างไสวไปทั่วเมือง งามดังคำลือเลื่องระบือไกล ** ครบกำหนดเสด็จกลับสาวัตถี ทิ้งความหลังไว้ที่บุรีใหญ่ ญาติวงศ์ศากยะสุดทำใจ ชาติกำเนิดห่างไกลกว่าพวกตน ** ศากยะรับสั่งให้ทาสี ทำการล้างสถานที่ทุกแห่งหน ที่โอรสประทับสุดจักทน เพราะเป็นอัปมงคลกาลีเมือง ** วิฑูฑภะทราบเรื่องสุดเคืองแค้น ได้เป็นใหญ่ต้องตอบแทนให้รู้เรื่อง ซึ่งหนี้แค้นที่ทำระคายเคือง ล้างให้สิ้นลือเลื่องทั่วโลกา ** สิ้นสมัยปเสนทิโกศล ได้ครองราชย์เป็นมงคลเกินจักหา รวมพลมหาศาลยกกันมา กบิลพัสดุ์พาราดังหมายปอง ** ถึงกลางทางได้พบพระศาสดา เสด็จมาด้วยความหวังจะสนอง คุณพระญาติตามสมควรแก่ครรลอง เป็นกิจของผู้ทรงธรรมเขาทำกัน ** จึงยกพัพกลับราชนิเวศน์ อาณาเขตสาวัตถีมิได้พรั่น เราต้องทำสำเร็จเข้าสักวัน เก็บเอาความอัดอั้นไว้เต็มทรวง ** วิฑูฑภะยกพลถึงสามครั้ง แต่ก็ต้องหยุดยั้งพลใหญ่หลวง พระศาสดาเป็นเหตุเรื่องทั้งปวง ไม่สามารถลุล่วงปณิธาน ** ครั้งที่สี่พุทธองค์จึงทรงคิด ตามที่ทรงนิมิตเป็นหลักฐาน เป็นเพราะกรรมศากยะมาร้าวราน บุรพกรรมเป็นมารจ้องทำลาย ** ศากยะสร้างกรรมในปางก่อน เบื่อปลาให้ม้วยมรณ์สิ้นสลาย ต้องใช้กรรมในชาตินี้ชีวาวาย ถึงคราวตายเพราะกรรมที่ทำมา ** วิฑูฑภะไม่มีใครขัดขวาง ได้ยกพลเดินทางดังปรารถนา ครั้นถึงกบิลพัสดุ์ไม่รอรา สั่งให้ฆ่าเอาเลือดล้างนคร ** ครั้นหมดแค้นยกพลเดินทางกลับ เมื่ออาทิตย์จะลับยอดสิงขร จึงหยุดพักริมฝั่งชลาธร “อจิรวดี” สาครอย่างสบาย ** ขณะนั้นบังเอิญฝนตกหนัก น้ำทะลักท่วมป่าน่าใจหาย วิฑูฑภะและไพร่พลจมน้ำตาย ชีพวางวายเพราะวิบากผลของกรรม ** พระพุทธองค์ทรงตรัสพระคาถา ใจความว่าบุคคลย่อมถลำ สู่ความตายด้วยปัจจัยที่น้อมนำ เกิดจากการกระทำที่เจตนา ** เจตนาดีทำดีย่อมมีผล ให้บุคคลได้ดีที่ใฝ่หา เจนาชั่วทำชั่วตัวอัปรา ย่อมชักพาสู่ห้วงแห่งโลกันต์

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๑๘  การงานไม่มีโทษ

(อนวชฺชานิ กมฺมานิ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** การเกิดมาเป็นมนุษย์สุดแสนยาก กิจการหลายหลากสร้างความฝัน ต้องทำงานไม่เบื่อเพื่อชีวัน แสนสุขสันต์เพราะงานดีมีคนชม ** การงานนี้คืองานไม่มีโทษ เกิดประโยชน์มากมีที่เหมาะสม เป็นคนที่มีค่าน่านิยม ไม่เศร้าตรมมีสุขสนุกสบาย ** การงานที่ไม่มีโทษหมายความว่า ไม่ถูกด่าถูกตำหนิมิเสียหาย ทั้งทางโลกทางธรรมไม่เสื่อมคลาย แต่ขวนขวายช่วยเหลือเพื่อเป็นบุญ ** การรักษาซึ่งศีลอุโบสถ จะงามงดหนักหนามาช่วยหนุน ปลูกต้นไม้สวนป่าใจการุณ นับเป็นคุณดีแท้แก่สังคม ** การกระทำเหล่านี้มีประโยชน์ เป็นการงานไม่มีโทษอย่าทับถม สร้างความดีเอาไว้ไม่ทุกข์ตรม จะรื่นรมย์สุขสันต์นิรันดร์กาล ** ลักษณะการงานต่อไปนี้ ถ้าหากมีหนีให้ไกลไม่ประสาน ผิดกฎหมายประเพณีมีมานาน ลักษณะการงานที่ไม่งาม ** อีกผิดศีลผิดธรรมโปรดจำไว้ หนีให้ไกลเพราะคนเขาเหยียดหยาม จะต้องถูกกล่าวหาว่าเลวทราม ถูกประณามหยามเหยียดและเกลียดชัง ** อานิสงส์การงานไม่มีโทษ ชัชวาลช่วงโชติดังมนต์ขลัง สี่ประการมีคุณค่ามากพลัง โปรดจงฟังจดจำคำของครู ** สร้างความสงบร่มเย็นและเป็นสุข จะพาให้ไร้ทุกข์โลกสวยหรู พัฒนาสังคมให้น่าดู ช่วยเชิดชูชีวิตเพราะคิดดี ** ไม่ต้องโทษเพราะเบียดเบียนเพื่อนมนุษย์ เพราะเป็นผู้บริสุทธิ์เกษมศรี ปราศจากราคินสิ้นราคี ความเดือดร้อนไม่มีมากล้ำกราย เรื่อง พระก็ทำนา ** ในครั้งหนึ่งสมเด็จพระศาสดา ได้เสด็จผ่านมาไม่คาดหมาย ถึงหมู่บ้านกสิพราหมณ์ผู้งมงาย ตอนเวลาคล้อยบ่ายใกล้สายัณห์ ** ขณะนั้นเป็นฤดูการทำนา ต่างตั้งหน้าตั้งตาขมีขมัน ปลูกข้าวและดำกล้าแข่งตะวัน เพื่อจะให้เสร็จทันตามเวลา ** พระพุทธองค์ประทับทอดพระเนตร กสิพราหมณ์ถือเป็นเหตุไม่กังขา เอ่ยปากกล่าวต่อว่าองค์สัมมา ไม่เลื่อมใสไม่ศรัทธาในพระองค์ ** พวกข้านี้ไถนาและปลูกข้าว มายืนยาวด้วยมีจุดประสงค์ เพื่อจะเลี้ยงชีวิตให้ยืนยง ชีวิตเรามั่นคงเพราะมือตน ** ส่วนพวกท่านเอาแต่เที่ยวเดินขอ น่าอนาถจริงหนอแสนหมองหม่น ลองทำนาหว่านดำจำใจทน คงมีคนชื่นชมสาธุการ ** พระพุทธองค์จึงตรัสกสิเอ๋ย ฟังนะจะเฉลยเอ่ยไขขาน เราทำนาเช่นกันทุกวันวาร ดังที่ท่านแนะนำจำนรรจา ** ท่านนะหรือที่ทำไม่เคยเห็น อุปกรณ์ซ่อนเร้นอยู่ไหนหนา ข้าเห็นมีแต่บาตรที่อุ้มมา สำหรับขอข้าวปลาชาวบ้านกิน ** ขอจงฟังเราก่อนนะกสิ อย่ามุ่งแต่ตำหนิและติฉิน ตถาคตทำนาเป็นอาจิณ ไม่ใช่พูดเล่นลิ้นให้วกวน ** นาเรามีศรัทธาเป็นพืชหลัก มีความเพียรฟูมฟักเป็นน้ำฝน มีปัญญาเป็นแอกแทรกซ้อนปน ส่วนหิริหน้ามลเป็นงอนไถ ** มีสติเป็นผาลคอยไถถาก มีใจเป็นเชือกลากไม่หวั่นไหว มีคำสัจคอยดายหญ้าทุกคราไป กายวาจาห่างไกลเครื่องรัดรึง ** ข้าวซึ่งเกิดจากนาดังว่านี้ มีผลดีชนิดคิดไม่ถึง ทานแล้วจะสิ้นทุกข์สุขตราตรึง บริโภคครั้งหนึ่งอิ่มจนตาย ** กสิพราหมณ์ฟังจบเกิดเลื่อมใส แบ่งอาหารถวายไปดังใจหมาย พระศาสดาไม่รับแล้วอธิบาย เพื่อขยายเรื่องราวให้ได้ยิน ** เราไม่สามารถจะรับอาหาร ที่เป็นทานจากการกล่าววาทศิลป์ ของตัวเองเพราะว่ามีราคิน ไม่บริสุทธิ์หมดสิ้นความสำคัญ ** กสิพราหมณ์เกิดศรัทธาอย่างยวดยิ่ง ตั้งใจจริงเลื่อมใสไม่เหหัน ขอถึงพระรัตนตรัยทุกคืนวัน และตั้งมั่นในธรรมสร้างกรรมดี

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๑๙  งดเว้นจากการทำบาป

(อารตี วิรตี ปาปา เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** บาปคือเลวหยาบช้าพาเศร้าหมอง ผู้เกี่ยวข้องร้อนรนหม่นหมองศรี ตายแล้วตกนรกอเวจี เป็นผู้มีแดนเกิดอันโสมม ** บาปเกิดได้ด้วยวิธีมีอยู่สาม ขอกล่าวตามบรมครูดูเหมาะสม ผู้ที่ละบาปได้น่านิยม จะเป็นที่ชื่นชมของหมู่ชน ** หนึ่ง “กายกรรม“ บาปนั้นเกิดทางกาย ฆ่าสัตว์ตายด้วยใจอกุศล การฉ้อโกงลักทรัพย์อัปมงคล ผิดประเวณีมีผลสู่อบาย ** สอง “วจีกรรม” บาปเกิดทางวาจา พูดโกหกหยาบช้าชั่วเหลือหลาย พูดส่อเสียดน่าเกลียดเกินบรรยาย พูดเหลวไหลน่าเบื่อหน่ายและชิงชัง ** สาม ”มโนกรรม” บาปนั้นเกิดทางใจ ความโลภมากอยากได้สุดเสียงสั่ง พยาบาทมุ่งร้ายเป็นกำลัง ความเห็นผิดไม่อินังเวรกรรมเลย ** การงดเว้นจากบาปที่หยาบช้า คือการฆ่ากิเลสอย่างเปิดเผย ความเร่าร้อนจะหมดไปไม่เหมือนเคย น่านิยมชมเชยในศรัทธา ** สามวิธีที่จะงดเว้นบาป จงเรียนรู้เพื่อป้องปราบตัวตัณหา จะได้สุขสมหวังดังเจตนา สมคุณค่าที่เกิดมาเป็นคน ** “สมาทานวิรัติ” คือรับเอา มาปฏิบัติไม่มัวเมาเป็นกุศล เหมือนรับศีลจากพระรักษาตน ปฏิบัติตัวให้พ้นศีลด่างพร้อย ** “สัมปัตตวิรัติ” การงดเว้น สิ่งที่เป็นเรื่องบาปแม้นิดหน่อย ไม่ยินดียินร้ายให้เป็นรอย แห่งมลทินที่คอยเผาไหม้ไกล ** “สมุทเลขาวิรัติ” ตัดให้ขาด จากบ่วงบาศแห่งกรรมผู้เป็นใหญ่ คือกิเลสและตัณหาจะพาไป ตกนรกหมกไหม้ชั่วกัปกัลป์ ** เว้นจากบาปเป็นมงคลผลใหญ่ยิ่ง คือเรื่องจริงไม่ใช่จะเสกสรร จะเป็นผู้ห่างไกลบาปนับอนันต์ ไม่ร้อนใจชั่วนิรันดร์อนันตกาล ** อีกเจริญด้วยบุญและกุศล หลีกหนีพ้นทุคติทุกสถาน   ที่แสนจะต่ำช้าและสามานย์ เป็นที่ไปของคนพาลยามวายชนม์ ** เรื่องสุดท้ายไม่ทำผิดกฎหมาย เป็นสาเหตุวุ่นวายและหมองหม่น ไม่ผิดศีลซึ่งจะทำให้อับจน เกิดจากผลกรรมดีที่บำเพ็ญ เรื่อง ฟังธรรมแล้วถูกฆ่า ** จะขอยกเรื่องราวคราวอดีต มาเขียนขีดเป็นกลอนวอนให้เห็น ถึงเรื่องราวอุบาสกยกประเด็น ผู้ตกเป็นเหยื่อกรรมที่ทำมา ** สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้า ทรงยกเอามหากาลเป็นปัญหา ทรงปรารภการตายมาพูดจา ในธรรมสภาตามเป็นจริง ** มหากาลสำเร็จโสดาบัน ยึดถือสิ่งสำคัญที่ใหญ่ยิ่ง ทุกวันธัมมัสสวนะไม่ประวิง   มีศีลแปดพักพิงก่อนจะตาย ** หมายความว่าถือศีลอุโบสถ อย่างงามงดไม่ด่างพร้อยเสื่อมสลาย จะถือมั่นจนกว่าชีวาวาย อุทิศกายวาจาใจไม่จืดจาง ** ณ เชตวันมหาวิหาร มหากาลฟังธรรมใกล้รุ่งสาง รู้สึกปวดเมื่อยตัวทั่วสรรพางค์ จึงเยื้องย่างพักกายใกล้ศาลา ** ในคืนนั้นมีโจรขโมยของ ที่บ้านช่องเศรษฐีมีเงินหนา ครั้นเจ้าบ้านรู้ตัวมิรอรา รีบหนีมาพบกับมหากาล ** เมื่อจวนตัวจึงได้ทิ้งของไว้ ตรงใกล้ใกล้ศาลาพาร้าวฉาน เจ้าของตามมาทันมิช้านาน จึงติดว่ามหากาลเป็นขโมย ** จับตัวมาทุบตีด้วยความแค้น มหากาลเจ็บแสนร้องหวนโหย จนกระทั่งสิ้นใจไม่โอดโอย สายลมโชยพลิ้วมาวิญญาณ์จร ** พวกภิกษุมาพบในตอนเช้า จึงได้นำไปเล่าเป็นอนุสรณ์ มหากาลฟังธรรมจนเร้ารอน ชีวิตต้องม้วยมรณ์ไม่ควรเลย ** จึงได้กราบทูลพระศาสดา พระพุทธองค์ได้ตรัสว่าภิกษุเอ๋ย ในชาตินี้เขาตายไม่เสบย แต่ชาติก่อนเขาเคยตายสมควร ** ทรงแสดงอดีตมหากาล ที่มีมายาวนานระลึกหวน ทรงเริ่มต้นจินตนาคราทบทวน จัดให้เป็นกระบวนสาธยาย ** อดีตกาลผ่านมาคราครั้งก่อน จะขอย้อนนำเรื่องมาขยาย มีพวกโจรดักทำอันตราย ผู้ไปมาค้าขายปล้นเงินทอง ** มีราชภัฏพระเจ้าพาราณสี มีหน้าที่รับจ้างคนทั้งผอง เอาใจใส่ดูแลและคุ้มครอง รับส่งพ้นเขตของพวกคนร้าย ** “ราชภัฏ” ที่แน่แน่ย่อมแปลว่า คนของพระราชาเข้าใจง่าย คือข้าราชการอย่างมงาย ท่านทั้งหลายจงเข้าใจในเรื่องราว ** ครั้นวันหนึ่งชายหนุ่มเข้ามาหา ราชภัฏของราชาพร้อมหญิงสาว ผู้ที่เป็นภรรยาสวยแพรวพราว ให้ช่วยเหลือสักคราวนำเดินทาง ** ราชภัฏเห็นสาวสวยรวยเสน่ห์ คิดใช้เล่ห์ถ่วงเวลารอฟ้าสาง ตอนนี้ใกล้ค่ำแล้วปิดระวาง อันตรายต่างต่างมีมากมาย ** ชายหนุ่มจึงขอร้องต้องรีบเร่ง ขืนชักชาหวั่นเกรงผิดนัดหมาย ถ้าไม่ทันจะเกิดความวุ่นวาย พรรณนาผลร้ายให้เขาฟัง ** ราชภัฏยืนกรานไปไม่ได้ ที่พักเราจัดไว้ตั้งหลายหลัง อีกอาหารอย่างดีมีพลัง อย่าชิงชังเชิญพักผ่อนก่อนสักคืน ** สองสามีภรรยาน้ำตาไหล เมื่อคิดไปทุกข์หนักสุดจักฝืน มองทางไหนอับจบทนกล้ำกลืน คงไม่มีทางอื่นต้องจำทน ** ในคืนนั้นราชภัฏจัดวางแผน เพื่อใส่ร้ายแย่งแฟนให้หมองหม่น นำมณีไปซ่อนทำเล่นกล ที่เกวียนหนุ่มหน้ามลคนเมียงาม ** แล้วจึงแกล้งโวยวายให้ดังลั่น เสียงอื้ออึงสนั่นตอนตีสาม มีขโมยช่วยด้วยช่วยติดตาม อ้ายคนทรามจงไปจับตัวมัน ** จึงได้สั่งให้คนค้นให้ทั่ว แล้วจับตัวคนโฉดโหดมหันต์ นำตัวมาแล้วฆ่าอย่าช้าพลัน โทษฐานมันทำชั่วตัวกาลี ** ขณะนั้นชายหนุ่มเตรียมสิ่งของ เพราะว่าต้องรีบไปอย่างเร็วรี่ พวกคนงานค้นเกวียนเขาทันที ก็ได้พบมณีของเจ้านาย ** รีบนำตัวมาพบราชภัฏ ขอรวบรัดว่าถูกฆ่าน่าใจหาย ครั้นเวลาราชภัฏถึงคราวตาย ต้องเวียนว่ายในนรกอเวจี ** นี่คือบุรพกรรมหากาล จะต้องถูกทรมานเพื่อใช้หนี้ ตายแล้วเกิดเวียนวนจนพันปี ถูกทุบตีเพื่อใช้กรรมจงนำพา ** พระพุทธองค์ได้ตรัสพระวัจจนะ เป็นข้อความธรรมะดีหนักหนา บาปอันตนทำไว้กาลก่อนมา จะบีฑาให้เดือดร้อนไม่ผ่อนปรน ** ทั้งชาตินี้ชาติไหนไม่ว่างเว้น จึงสมควรหลีกเร้นอกุศล ตั้งใจทำความดีมีมงคล จะช่วยดลให้สุขาสถาพร

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๒๐  สำรวมจากการดื่มน้ำเมา

(มชฺชปานา จ สญฺญโม เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** “สำรวม” มีความหมายเป็นสองส่วน สิ่งอันควรเรียนรู้คำครูสอน หนึ่ง “สำรวมระวัง” ไม่ร้าวรอน สอง “งดเว้น” เอาไว้ก่อนอย่ารอรี ** ขอยกเป็นตัวอย่างพอได้เห็น หรือมองเป็นบรรทัดฐานแห่งสักขี สำรวมการนั่งนอนจะดูดี งดเว้นในการมีสิ่งเลวทราม ** น้ำเมาคือสุราและเมรัย เป็นสองนัยฟังให้ดีมีล้นหลาม ขืนเสพถูกตราหน้าว่าไม่งาม มีโรคภัยคุกคามเสียเงินทอง ** “สุรา” คือน้ำเมาที่กลั่นแล้ว เมื่อดื่มไม่ผ่องแผ้วจะเศร้าหมอง “เมรัย” ยังไม่กลั่นตามครรลอง เป็นเพียงแค่แช่ดองจนถูกใจ ** ดื่มน้ำเมาไม่ดีมีโทษมาก ช่างหลายหลากจะชี้แจงแถลงไข จำแนกมาให้เห็นเป็นดังไฟ คอยเผาผลาญจนมอดไหม้ทำลายลง ** “เสียทรัพย์” นับอนันต์จากการดื่ม ต้องร้อนรนอย่าลืมถ้ามัวหลง เงินทองมลายไปไม่มั่นคง ทุกคนคงเดือดร้อนไม่ผ่อนคลาย ** “ก่อการทะเลาะและวิวาท” ทั้งอาฆาตบาดหมางไม่รู้หาย เที่ยวรุกรานเพราะสติถูกทำลาย อาจฆ่าฟันกันตายเพราะน้ำเมา **”บังเกิดโรค” โรคามาทำร้าย อาจถึงตายพิษสุรามาแผดเผา ต้องอมโรคไม่มีสุขทุกข์ไม่เบา เพราะความเขลาตกเป็นทาสอนาถจัง ** “ถูกติเตียน” ว่าไม่ดีผีสุรา จึงขวางหูขวางตาน่าผิดหวัง ขาดสติดูฮึกเหิมเพิ่มพลัง เกิดพลาดพลั้งเพราะสุราช่างน่าอาย ** “ไม่รู้จักอาย” ย่อมทำเรื่องอื้อฉาว ตกเป็นข่าวก็ไม่กลัวล่มสลาย อาละวาดไม่เกรงอันตราย ความอับอายหายไปไม่เหลือดี ** “ย่อมบั่นทอนปัญญา” พาอับจน เสียสติหมองหม่นหมดศักดิ์ศรี คอยกระทำแต่กรรมชั่วตัวอัปรีย์ ทั้งหมดนี้เพราะสุรามันพาไป ** การสำรวมจากน้ำเมาเป็นมงคล ไม่หลงตายหลงตนว่ายิ่งใหญ่ มีสติปัญญาดีมิเหมือนใคร ปิดกั้นความประมาทได้ใจรื่นรมย์ ** อีกทรัพย์สินคงอยู่และเพิ่มพูน ไม่อาดูรด้วยโรคาพาสุขสม ห่างไกลความเป็นบ้าพาระทม ความอุดมสมบูรณ์พูนทวี เรื่อง หลานอนาถะบิณฑิกะเศรษฐี ** ได้ยินมาว่าหลานอนาถะ บิณฑิกะแห่งเมืองสาวัตถี ผู้มั่งคั่งด้วยทรัพย์สินแก้วมณี ทั้งทาสีเงินทองมากนองเนือง ** ได้ทำการผลาญเงินสี่สิบโกฏิ โดยไม่มีประโยชน์อย่างต่อเนื่อง ในที่สุดเงินหมดต้องฝืดเคือง อันสาเหตุสิ้นเปลืองเพราะสุรา ** ในที่สุดกลับมาหาเศรษฐี ผู้เป็นตาแสนดีเพื่อปรึกษา มอบเงินพันกหาปณะให้ทันตา เพื่อทำการขายค้าเลี้ยงชีพตน ** เงินหมดไปเพราะสุราเหมือนคราก่อน จึงได้ย้อนกลับมาหาอีกหน อนาถบิณฑิกะเป็นยอดคน จำใจทนสงเคราะห์เพราะเห็นใจ ** จึงมอบเงินให้อีกหนึ่งวาระ ห้าร้อยกหาปณะเริ่มต้นใหม่ ด้วยหวังว่าค้าขายได้กำไร เลี้ยงชีพไปตามประสาพารื่นรมย์ ** ได้เงินมาแทนที่จะค้าขาย กลับแกล้งผลาญทำลายอย่างสาสม ดื่มแต่เหล้าไม่หยุดสุดระทม ต้องล่มจมหายนะแสนสามาลย์ ** ครั้นเขาเป็นเช่นนี้หลายหลายครั้ง จึงยับยั้งเยื่อใยไม่สงสาร คนที่ใจมืดมนอนธกาล และขับไล่จากบ้านไม่อาลัย ** เขาจึงกลายเป็นคนอนาถา ต้องไร้ที่พึ่งพาและอาศัย ไม่มีเพื่อนไร้ญาติขาดเมรัย ต้องดับดิ้นในวัยไม่สมควร ** พวกชาวเมืองจึงได้ลากเอาศพ ที่ได้พบไปทิ้งเป็นสัดส่วน ยังนอกเมืองด้วยใจที่คร่ำครวญ เมื่อได้หวนนึกถึงเรื่องผ่านมา ** อนาถะบิณฑิกะเศรษฐี รีบแต่งตัวเร็วรี่เพื่อไปหา องค์สมเด็จพระบรมศาสดา ที่มหาวิหารเชตวัน ** เมื่อไปถึงจึงได้กราบบังคม พระบรมโลกนาถผู้สร้างสรรค์ ทรงสั่งสอนหมู่สัตว์นับอนันต์ ให้หลุดพ้นชั่วกัปกัลป์ตลอดไป ** พระพุทธองค์จึงได้เริ่มตรัสถาม ท่านเศรษฐีเล่าความตามเงื่อนไข ถึงเรื่องราวหลานชายในทันใด ว่าทำไมจึงชั่วช้าสารเลว ** พระพุทธองค์ได้ตรัสบุรพกรรม ที่หลานชายได้ทำตัวแหลกเหลว จึงต้องละโลกนี้ไปโดยเร็ว ดังตกเหวกว้างลึกช่วยไม่ทัน ** ในอดีต ณ กรุงพาราณสี โพธิสัตว์จอมบดีมีสุขสันต์ บังเกิดเป็นเศรษฐีที่โจษจัน มีเงินมากมายครันพร้อมเพชรทอง ** สืบเนื่องด้วยมีใจเป็นกุศล สละทรัพย์ของตนไม่หม่นหมอง บริจาคให้เป็นทานดังใจปอง เมื่อตายไปได้ครอบครองทิพย์วิมาน ** เกิดเป็นท้าวสักกะเทวราช ได้เป็นใหญ่มีอำนาจวาสนา ส่วนลูกชายปลูกปรำดื่มสุรา แสนสนุกทุกทิวาราตรีกาล ** เพลินกับอบายมุขทุกประเภท ซึ่งเป็นเหตุให้เสียทรัพย์เกินขับขาน เงินและทองหมดไปในไม่นาน ต้องอดอยากร้าวรานไม่มีกิน ** ท้าวสักกะทราบเหตุสมเพชมาก เสด็จจากดาวดึงส์ซึ่งเป็นถิ่น ที่อยู่อาศัยมาจนเคยชิน สู่ยังภาคพื้นดินอันโสภา ** มอบหม้อมหาสมบัติให้แก่ลูก ด้วยความรักพันผูกมากหนักหนา จะใช้สอยอะไรไม่นำพา ขอเพียงจงรักษาไว้ให้ดี ** จงใส่ใจดูแลเท่าชีวิต และอย่าคิดทำลายให้ป่นปี้ ตราบใดที่หม้ออยู่คู่ชีวี จะไม่มีอับจนหม่นหมองใจ ** เมื่อสั่งเสร็จได้เสด็จทิพย์สถาน สถิตยังวิมานอันสดใส ส่วนลูกชายดื่มสุราเฮฮาไป เคยเป็นมาอย่างไรไม่เปลี่ยนเลย ** ในวันหนึ่งเมื่อเมาสุรามาก พร้อมกับเพื่อนหลายหลากไม่อยู่เฉย นำหม้อมาโยนเล่นแสนเสบย นิจจาเอ๋ยช่างโชคร้ายให้เกิดเป็น ** รับหม้อพลาดตกดินแตกกระจาย ขุมทรัพย์ถูกทำลายกลับยากเข็ญ ต้องขอทานเขากินแสนลำเค็ญ ชีวิตนี้ช่างยากเย็นเสียจริงจริง ** แล้วก็ถึงอวสานกาลสิ้นสุด ล้วนแต่ถูกสมมุติขึ้นทุกสิ่ง เมื่อเกิดขึ้นต้องดับไปไม่ประวิง ข้ออ้างอิงอนิจจังดังตรัสไว้ ** เป็นอันว่าลูกชายท้าวสักกะ ไม่พ้นภัยมรณะต้องมอดไหม้ ในกองฟอนของกิเลสเหตุแห่งไฟ ที่เผาผลาญจิตใจให้วอดวาย ** พระพุทธองค์ได้ตรัสพระคาถา เพื่อฉลองศรัทธาดังมุ่งหมาย แก่เศรษฐีผู้มีทรัพย์อย่างมากมาย แบ่งคาถาออกได้สามประการ ** นักเลงเหล้าได้หม้อชื่อกูฏะ แต่ปราศธรรมะน่าสงสาร รักษาดีมีสุขทุกวันวาร ชีวิตจะสำราญเบิกบานหทัย ** เมื่อใดที่เขาเมาและประมาท ทำหม้อแตดจะถึงฆาตอย่าสงสัย จะยากไร้ทุกสิ่งยิ่งอาลัย ไม่ถึงวัยควรตายก็ต้องตาย ** ผู้ประมาทชื่อว่าปัญญาทราม ย่อมเดือดร้อนทุกยามพาฉิบหาย ใช้ทรัพย์สินที่ได้มาอย่างท้าทาย เหมือนคนติดเหล้าทำลายหม้อทิพย์ตน

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๒๑  ความไม่ประมาทในธรรม

(อปฺปมาโท จ ธมฺเมสุ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** ไม่ตั้งมั่นในธัมมะชื่อประมาท ชีวิตขาดที่พึ่งจึงหมองหม่น ธัมมะช่างประเสริฐเลิศมงคล ไม่ประมาทจะหลุดพ้นจากทุกข์ภัย ** คนประมาทในเหตุสามชนิด มีชีวิตอนาถอย่าสงสัย วันคืนผ่านเป็นการทำลายวัย อายุขัยไร้ค่าอนิจจัง ** หนึ่ง “ไม่ทำเหตุคิดแต่จะเอาผล” ดูมันช่างพิกลไม่มีหวัง เช่นคนไม่ทำงานการจีรัง อยากร่ำรวยเป็นดังคนมีเงิน ** สอง “ทำเหตุเสียแต่จะเอาผลดี” คงไม่มีผู้ใดจะสรรเสริญ ทำความชั่วแต่หวังความเจริญ คนไม่เดินแต่หวังถึงซึ่งปลายทาง ** สาม “ทำเหตุน้อยคอยหวังผลที่มาก” เห็นจะยากมิใช่จะถากถาง เปรียบหิ่งห้อยแสงน้อยเพียงเลือนราง แต่อยากให้แสงสว่างดังจันทรา ** ความประมาทในธรรมย่อมนำทุกข์ ห่างจากสุขเกินใจจะใฝ่หา ต้องตั้งมั่นในธรรมองค์สัมมา ชั่วชีวามีแต่สุขทุกข์ไม่มี ** เหตุสำคัญที่ไม่ควรประมาท เพราะสามารถทำให้ไม่ถ้วนถี่ ความเป็นคนสิ้นไปทุกนาที อเวจีเป็นที่หมายเมื่อตายไป ** หนึ่ง “ประมาทการเลิกกายทุจริต” ปล่อยชีวิตลอยล่องต้องหมองไหม้ ละเลยกายสุจริตไม่ใส่ใจ จะผิดถูกอย่างไรก็ช่างมัน ** สอง “ประมาทเลิกวจีทุจริต” ช่างเป็นคนสิ้นคิดเกินเสกสรร ปล่อยวจีสุจริตผ่านไปพลัน ต้องจาบัลย์โศกเศร้าเฝ้าบั่นทอน ** สาม ”ประมาทเลิกมโนทุจริต” ในดวงจิตโสมมสุดถ่ายถอน ละทิ้งมโนสุจริตจิตร้าวรอน จากกองฟอนต้องไปสู่โลกันต์ ** สี่ “ประมาทการเลิกมิจฉาทิฐิ” มีดำริชั่วโฉดโหดมหันต์ ละสัมมาทิฐิชั่วชีวัน โทษอนันต์เพราะประมาทขาดคุณธรรม ** ปัจจัยแห่งความประมาทขาดสติ ซึ่งเป็นเรื่องน่าตำหนิเพราะถลำ สู่วังวนหนทางที่สร้างกรรม เพราะได้ทำตัวตนไม่พ้นมาร ** หนึ่ง “เกียจคร้านไม่ใส่ใจ” จะตรวจตรา ให้รอบคอบทุกเวลาดังกล่าวขาน คอยปล่อยปละละเลยไม่เอาการ จึงทำให้การงานต้องพังภินท์ ** สอง “ความประพฤติไม่ดี” จึงเสียหาย ไม่ถูกต้องทำลายทุกสิ่งสิ้น เดินทางผิดคิดชั่วตัวราคิน จึงประมาทเป็นอาจิณสิ้นหนทาง ** สาม “ประพฤติย่อหย่อน” ไม่จริงจัง ทำให้งานต้องพังเกินสะสาง เกิดเสียหายวายวอดจึงอับปาง ความประมาทคือหนทางแห่งความตาย ** สิ่งที่ไม่ควรประมาทปราชญ์ได้กล่าว จงเรียนรู้เรื่องราวก่อนจะสาย ปฏิบัติตามมีประโยชน์อย่างมากมาย โปรดย่างกรายตามมาจะรู้ทัน ** “ไม่ประมาทในเวลา” มีค่านัก พึงตระหนักรีบเดินตามความฝัน จงอย่าปล่อยให้ล่วงไปวันวัน โดยไม่ได้สร้างสรรค์อะไรเลย ** “ไม่ประมาทในชีวิต” คิดให้หนัก จงประจักษ์สัจธรรมอย่าทำเฉย หนีไม่พ้นความตายนะเพื่อนเอย อย่าเฉยเมยรีบทำดีมีกำไร ** “ไม่ประมาทในกิจการงาน” ทั้งหลาย จะทำมาค้าขายหรืองานไหน มีความรับผิดชอบอย่างจริงใจ ทุ่มเทเวลาให้อย่างจริงจัง ** “ไม่ประมาทในเรื่องการศึกษา” ต้องเรียนรู้ค้นคว้าอย่าโอหัง คอยหมั่นเพียรเพื่อเสริมเพิ่มพลัง พึงมุ่งหวังวิชาพัฒนาตน ** “ไม่ประมาทในเรื่องของธัมมะ” ปฏิบัติเพื่อละอกุศล ทั้งกิเลสตัณหาจะห่างตน ปรากฏผลเลิศล้ำธรรมะครอง ** สิ่งที่ไม่มีใครประกันได้ กล่าวเอาไว้สี่ชนิดคิดสอดส่อง ไม่มีใครที่ไหนกล้ารับรอง เป็นเรื่องของสัจธรรมคำของครู ** “ไม่มีใครกล้าประกันว่าไม่แก่” สังขารไม่เที่ยงแท้เกินจะสู้ ย่อมหมุนเวียนเปลี่ยนไปคล้ายฤดู จะไม่มีวันอยู่อย่างยั่งยืน ** “ไม่มีใครกล้าประกันเรื่องเจ็บไข้” พระพุทธองค์ตรัสไว้ไม่อาจฝืน ความเจ็บไข้ได้ป่วยสุดกล้ำกลืน ไม่อาจจะขัดขืนจำใจทน ** “ไม่มีใครกล้ารับประกันว่าไม่ตาย” ชีวิตนี้ต้องวอดวายทุกแห่งหน พบเกิดแก่เจ็บตายกันทุกคน เป็นวังวนของสังขารไม่จีรัง ** “ไม่มีใครกล้าประกันวิบากกรรม” ว่ากระทำความชั่วไร้ทุกขัง กิเลสและตัณหามีพลัง ย่อมจะยังผู้กระทำสู่อบาย ** ที่กล่าวมาก็คือความประมาท ตัวร้ายกาจจะสร้างความฉิบหาย ถ้ามัวหลงอยู่ในความงมงาย ต้องวอดวายหายนะตลอดกาล ** ไม่ประมาทคือยอดอุดมผล เป็นมงคลยิ่งใหญ่แสนไพศาล ย่อมจะถึงอริยมรรคในไม่นาน สำเร็จเรื่องการงานโดยเร็ววัน ** ถ้าเป็นการศึกษาก็สำเร็จ กลเม็ดความสมหวังตั้งใจมั่น เจริญในกุศลธรรมเป็นสำคัญ รับประโยชน์นับอนันต์เกินพรรณนา เรื่อง บันเทิงบุญ ** วิสาขาอุบาสิกาใหญ่ ตั้งใจให้หลานสาวใกล้ศาสนา รับผิดชอบเรื่องพระด้วยศรัทธา เพราะเหตุว่าอายุกาลผ่านเลยไป ** กลายเป็นผู้สูงวัยในวันนี้ อันกำลังที่มีสู้ไม่ไหว เชื่อมั่นตัวหลานสาวมากกว่าใคร จึงมอบให้จัดการแทนตนเอง ** อนาถะบิณฑิกะเศรษฐี จึงเห็นดีที่ลูกสาวจึงรีบเร่ง มอบลูกสาวคนโตไม่หวั่นเกรง นางก็เก่งทำได้เป็นอย่างดี ** นางปฏิบัติงานได้ไม่นานนัก มีคนรักออกเรือนสมศักดิ์ศรี ผู้เป็นพ่อจำต้องเปลี่ยนอีกที ให้นารีลูกคนรองมาทำแทน ** ลูกคนรองทำหน้าที่ได้ดีเยี่ยม อย่างทัดเทียมพี่สาวไปตามแผน ท่านเศรษฐีภูมิใจไม่คลอนแคลน รักลูกสาวแนบแน่นเปี่ยมศรัทธา ** เวลาผ่านโฉมงามมีความรัก มอบใจภักดิ์ต่อกันมั่นหนักหนา ครั้นความรักงอกงามตามเวลา จึงเข้าสู่วิวาห์ครองคู่กัน ** ท่านเศรษฐีจึงต้องเปลี่ยนคนใหม่ มอบนวลใยสุมนาล้างอาถรรพ์ เธอเป็นน้องสุดท้องงามผ่องพรรณ วิลาวัณย์โสภากว่าทุกคน ** นางเต็มใจยอมรับหน้าที่นี้ เพราะนางมีน้ำใจเป็นกุศล อยากทำบุญสุนทานบันดาลดล ให้หน้ามลบรรลุโมกขธรรม ** จึงหลีกห่างความชั่วตัวร้ายกาจ ไม่ประมาทปล่อยใจให้ถลำ สู่อบายเพราะผลของเวรกรรม ทุกเช้าค่ำมุ่งใจใฝ่แต่บุญ ** ทำหน้าที่ได้ดีกว่าพี่สาว งานก้าวหน้าเพริดพราวราวเทพหนุน ทุกอย่างสำเร็จดีมีบุญคุณ เกื้อการุณศาสนาให้ถาวร ** ครั้นวันหนึ่งฟังพระธรรมเทศนา ได้ดวงตาเห็นธรรมตามคำสอน ของสมเด็จพระพุทธชินวร โฉมบังอรบรรลุธรรมในทันที ** คุณธรรมที่ได้นั้นสูงกว่า ในบรรดาคุณพ่อและพี่พี่ ซึ่งเป็นเหตุให้เกิดเรื่องแปลกดี ดังจะเอ่ยวจีให้ท่านฟัง ** กาลผ่านไปสุมนาเกิดป่วยไข้ อยากจะได้พบพ่อจนแทบคลั่ง พวกทาสีที่คอยเฝ้าระวัง รีบตามท่านมายังเรือนของนาง ** พอเห็นพ่อรีบเอ่ยเผยวจี รีบเข้ามาหาพี่อย่าหมองหมาง การเจ็บป่วยครานี้มิอำพราง คงจะต้องวายวางอย่างแน่นอน ** โธ่ลูกเอ๋ยเจ้าคงอาการหนัก จึงได้เพ้อยิ่งนักถึงกับหลอน เอ่ยเรียกพ่อว่าพี่เพราะนิวรณ์ น่าสงสารบังอรเกินประมาณ ** สุมนาพูดว่าข้าไม่หลง เป็นเรื่องจริงอย่าพะวงจึงเรียกขาน ท่านเป็นน้องของข้าอย่าร้าวราน นางยืนยันจนลมปราณนางสิ้นไป ** ท่านเศรษฐีทูลถามพระพุทธองค์ ถึงเรื่องราวจึงทรงแถลงไข เพื่อเศรษฐีและทุกคนได้เข้าใจ เพราะเหตุใดนางจึงเรียกอย่างนั้น ** อนาถะบิณฑิกะเศรษฐี เป็นผู้ที่ใฝ่ธรรมอย่างกวดขัน ท่านบรรลุธรรมขั้นโสดาบัน ส่วนนางสำเร็จขั้นสกทาคามี ** อันนี้คือสาเหตุเรื่องทั้งหมด นางจึงได้กำหนดตัวเป็นพี่ และเรียกพ่อว่าน้องเมื่อพาที ด้วยการที่มีธรรมสูงกว่ากัน ** พระพุทธองค์ได้ตรัสต่อไปว่า บัดนี้สุมนาสู่สวรรค์ ในชั้นดุสิตวิลาวัณย์ จนชั่วนิจนิรันดร์สุขารมย์ ** พระพุทธองค์จึงตรัสพระคาถา ว่าด้วยบุญจะพาให้สุขสม ทั้งโลกนี้โลกหน้าพาชื่นชม เอกอุดมเพราะกรรมดีที่ทำไว้

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๒๒  ความเคารพ

(คารโว จ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** ความเคารพแปลว่าความตระหนัก ในความดีเป็นประจักษ์ที่ยิ่งใหญ่ มีปัญญามองเห็นว่าสิ่งใด ควรเคารพนบไหว้เป็นมงคล ** ในพุทธศาสนาว่ามีหก จึงขอยกมาแสดงให้ท่องบ่น และประพฤติเป็นนิสัยไม่วกวน เพื่อเหล่าชนที่รักจักได้ดี ** หนึ่งเคารพในพระพุทธเจ้า ทุกค่ำเช้าระลึกคุณไม่หน่ายหนี ที่สั่งสอนแนะนำธรรมมากมี เพื่อโลกนี้โลกหน้าสถาพร ** สองมีความเคารพในพระธรรม ที่พุทธองค์ทรงนำมาสั่งสอน ให้ละชั่วทำดีมิร้าวรอน ละนิวรณ์หลีกพ้นวังวนกรรม ** สามมีความเคารพในพระสงฆ์ ผู้มั่นคงในวินัยใจชื่นฉ่ำ ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบกอปรด้วยธรรม และน้อมนำมาเผยแพร่แก่ปวงชน ** สี่มีความเคารพการศึกษา ซึ่งจะพาให้ฉลาดไม่พลาดป่น เป็นคนดีมีคุณค่าสมเป็นคน ไม่อับจนก้าวหน้าพารุ่งเรือง ** ห้าเคารพในความไม่ประมาท จะแคล้วคลาดจากผองภัยใจฟูเฟื่อง คนที่ไม่ประมาจะประเทือง ไปด้วยเรื่องดีดีมีโชคชัย ** หกเคารพในการต้อนรับแขก ไม่ใช่เรื่องที่แปลกอย่าสงสัย ต้อนรับด้วยไมตรีเหมาะกับวัย ตามสมัยนิยมที่สมควร ** อารยธรรมการแสดงความเคารพ มีนอบนบกราบไหว้ให้ถูกส่วน รวมห้าแบบขอกล่าวตามกระบวน จึงเชิญชวนใส่ใจไม่อำพราง ** “อัญชลี” การยกมือประกบกัน นิ้วมือนั้นแนบชิดทั้งสองข้าง ยกขึ้นระหว่างอกแขนไม่กาง ตอนฟังเทศน์อย่าเลือนรางหรือสวดมนต์ ** “วันทา” การเลื่อนมือจากหว่างอก แล้วจึงยกหัวแม่มืออย่าสับสน ไว้ระหว่างทั้งสองคิ้วของตน ใช้สำหรับผู้คนเคารพกัน ** “อภิวาท” นั่นหรือคือการกราบ ศิโรราบจรดพื้นพิถีพิถัน มือทั้งสองต้องวางลงไปพลัน ระยะนั้นต้องห่างหนึ่งฝ่ามือ ** “อุฏฐานะ” การลุกรับด้วยนอบนบ เมื่อได้พบผู้ใหญ่ที่นับถือ ด้วยนอบน้อมกายใจใฝ่ฝึกปรือ พร้อมจับมือประสานให้สวยงาม ** “สามีจิกรรม” ทำการคารวะ เพื่อให้เหมาะตามวาระมิวางก้าม เช่นอ่อนน้อมถ่อมตนไม่วู่วาม ปฏิบัติตามประเพณีมีมานาน ** ความเคารพนับเป็นมงคลยิ่ง เพราะเป็นสิ่งประเสริฐหลายสถาน มีคนรักคนเมตตาตลอดกาล สุคติคือวิมานเป็นที่ไป ** เป็นผู้ที่มีจิตเป็นกุศล นำพาตนให้ก้าวหน้าพาสดใส มีกัลยาณมิตรทั้งใกล้ไกล ชีวิตไม่อับจนพ้นอบาย เรื่อง ลำดับอาวุโส ** สมัยหนึ่งพระพุทธองค์ทรงปรารภ เกี่ยวเนื่องความเคารพเมื่อตอนสาย ณ ธรรมสภาสาธยาย ให้ภิกษุทั้งหลายได้สังวร ** เหตุเกิดขึ้นที่กรุงสาวัตถี จอมโมลีทรงคิดจะสั่งสอน พฤติกรรมฉัพพัคคีย์มิอาทร ความเดือดร้อนใดใดไม่นำพา ** อนาถะบิณฑิกะผู้ใจบุญ สร้างวิหารบูชาคุณศาสนา ถึงเวลาจะถวายพระศาสดา ได้นิมนต์พระองค์มาพร้อมบริวาร ** ฉัพพัคคีย์จึงให้ลูกศิษย์ตน รีบดั้นด้นไปจองที่ยังวิหาร เพื่อพวกพ้องจะได้สุขสำราญ จนเป็นที่เบิกบานทั่วหน้ากัน ** ฝ่ายพระสารีบุตรมาถึงช้า นอนโคนไม้อนาถาดูน่าขัน พวกภิกษุทั้งหลายต่างโจษจัน การกระทำอย่างนั้นเลวสิ้นดี ** พระศาสดาประชุมสงฆ์แล้วตรัสว่า ภิกษุสงฆ์ทรงสิกขามีศักดิ์ศรี พึงกระทำอภิวาทอัญชลี ต่อผู้ที่แก่กว่าทุกคราไป ** อันก้อนข้าวและน้ำอันเลอเลิศ ที่นั่งนอนประเสริฐกว่าสิ่งไหน ควรแก่ผู้อาวุโสกว่าใครใคร ดังขานไขจงฟังตั้งปณิธาน ** จึงนำเอาเรื่องราวมาสาธก ได้หยิบยกเรื่องสามสัตว์มาประสาน เป็นเรื่องราวเมื่อคราวอดีตกาล มาเล่าขานโปรดฟังอย่างตั้งใจ ** ในป่าหิมพานต์กาลครั้งนั้น มีสามสัตว์อยู่ด้วยกันกลางดงใหญ่ ลิงช้างนกกระทาพาไฉไล ต่างยึดเอาต้นไทรเป็นที่นอน ** ต่างคนต่างก็ไม่เกรงใจกัน พัลวันวุ่นวายสุดถ่ายถอน อยากจะเคารพกันถูกขั้นตอน จึงเริ่มต้นกันก่อนสืบเรื่องราว ** ท่านรู้จักต้นไทรนี้กันเมื่อไหร่ ขอจงได้ชี้แจงแถลงข่าว เพียงสั้นสั้นได้ใจความไม่ยืดยาว โปรดบอกกล่าวกันเถิดหนาอย่าช้าที ** ช้างจึงได้รีบเอ่ยเฉลยถ้อย ตอนที่เป็นช้างน้อยด้อยรัศมี ต้นไทรสูงแค่ท้องของข้านี้ ดังวจีกล่าวขานวานคิดดู ** ฝ่ายลิงจึงได้เอ่ยเฉลยบ้าง ต่อจากช้างทันทีมิหลบหลู่ จะขอร่วมรังสรรค์และเชิดชู เคารพผู้แก่กว่าน่าชื่นชม ** นับย้อนหลังเมื่อคราวครั้งยังเป็นเด็ก ตัวเล็กเล็กวิ่งเล่นเสียงดังขรม ไทรต้นนี้ยังเป็นหน่อรอรับลม ช่างเหมาะสมกับการหักเล่นจัง ** นกกระทาก็พร้อมจะบอกกล่าว ถึงเรื่องราวที่ผ่านมาคราหนหลัง สหายเอ๋ยท่านจงตั้งใจฟัง ก่อนนี้ต้นไทรยังไม่มีเลย ** ตัวเรานี้เป็นผู้กินลูกไทร จากต้นใหญ่เราจะขอเฉลย มาถ่ายไว้ตรงนี้นะท่านเอย มันงอกเงยเติบใหญ่ในวันนี้ ** สรุปความลำดับอาวุโส พี่คนโตนกกระทาอย่าหน่ายหนี น้องคนรองคือลิงมิ่งโมลี ช้างตัวโตโก้ดีเป็นสุดท้อง ** แต่นั้นสัตว์ทั้งสามไม่หวั่นไหว เคารพในอาวุโสไม่หม่นหมอง เชื่อฟังกันเคารพกันตามครรลอง ต่างปรองดองน้องพี่ที่ป่าไพร

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๒๓  ความถ่อมตน

(นิวาโต จ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** การถ่อมตนคือคนไม่เย่อหยิ่ง ละอวดดีเป็นสิ่งที่ยิ่งใหญ่ ปรารภถึงความดีที่ถ่อมใจ มิลำพองกับใครให้วุ่นวาย ** อันสาเหตุที่ทำให้ผยอง จงหมั่นมองไม่ทำให้เสียหาย นับเป็นสิ่งที่ไม่ดีอย่ากล้ำกราย หลีกให้ไกลห่างกายและห่างตน ** “โกธะ” คือความโกรธความเดือดดาล เป็นสัญชาติคนพาลจิตตกหล่น “อุปหานะ” ผูกโกรธโหดสุดทน ไม่อภัยเพราะคนคิดเกลียดชัง ** “มักขะ” การลบหลู่คุณความดี ของผู้อื่นทุกที่อย่าพึงหวัง “ปลาสะ” ตีเสมอไม่อินัง เป็นคู่แข่งลองพลังที่สำคัญ ** ถัมภะ” ดื้อกระด้างอย่างร้ายกาจ ทำวางมาดว่าดีอย่างเข้าขั้น “อติมานะ” คือตัวชั่วมากครัน ดูหมิ่นเขาแต่เรานั้นน่าอับอาย ** ธรรมะที่ส่งเสริมการถ่อมตน ที่ทุกคนควรถือมั่นสู่จุดหมาย ความเป็นคนน่ารักไม่งมงาย มีมากมายเจ็ดข้อขอชี้แจง ** “สัทธา” ความเชื่อความเลื่อมใส ด้วยจริงใจในคำสอนทุกแขนง ในบุคคลสถานที่มิเปลี่ยนแปลง เปรียบดังแสงตะวันและจันทรา ** “อโทสะ” ไม่ดุร้ายไม่ขึ้งโกรธ ไม่ปองร้ายมีโทษมากหนักหนา ไม่เบียดเบียนไม่คิดร้ายทุกเวลา ใจเยือกเย็นยิ่งกว่าน้ำแช่เย็น ** “มุทิตา” มีความหมายบันเทิงใจ พลอยยินดีเมื่อเขาได้พ้นยากเข็ญ อีกเจริญก้าวหน้าไม่ลำเค็ญ ไม่ริษยาเมื่อเห็นเขาได้ดี ** “มุทุตา” ความอ่อนโยนในดวงจิต ไม่กระด้างเป็นมิตรกันทุกที่ ความละมุนละม่อมย่อมเกิดมี ความอ่อนน้อมด้วยวจีใจและกาย ** “เมตตา” ปรารถนาให้เป็นสุข ปราศจากทุกข์บรรดาสัตว์ทั้งหลาย เอื้ออารีสงสารไม่รู้คลาย ไม่อาฆาตมาดร้ายให้โศกตรม ** “สติ” ระลึกได้ไม่พลั้งเผลอ ไม่หลงเพ้อไม่หวั่นไหวให้ขื่นขม กำหนดรู้การเคลื่อนไหวไม่ระทม มีสติสังคมไม่วุ่นวาย ** “ปัญญา” ความรอบรู้บุญและบาป รู้จักละกิเลสหยาบให้สลาย อีกทั้งกรรมที่ควรเว้นมีมากมาย ไม่งมงายเห็นกงจักรเป็นดอกบัว ** การถ่อมตนเป็นมงคลที่ดีแน่ ไม่พ่ายแพ้เป็นทาสของความชั่ว กำจัดความกระด้างที่ในตัว กายและจิตสงบทั่วไร้ศัตรู ** เป็นที่รักของสัตว์และมนุษย์ มีความสุขที่สุดไม่หดหู่ จิตตั้งมั่นอ่อนโยนน่าชื่นชู คุณความดีมีอยู่คู่โลกา ** คนที่แข็งกระด้างหยิ่งเพราะชาติ หยิ่งเพราะทรัพย์อำนาจวาสนา ดูหมิ่นญาติพี่น้องของอาตมา หายนะถามหาทุกนาที เรื่อง ยอดชายนายมานะ ** มียอดชายนายหนึ่งถือตัวจัด ใจผูกพันร้อยรัดในทุกที่ จะยกมือไหว้ใครไม่เคยมี ทั้งพ่อแม่น้องพี่ไม่มีเลย ** อีกครูบาอาจารย์ก็ไม่ไหว้ เก็บมานะเอาไว้ใคร่เปิดเผย จึงชื่อนายมานะผู้เฉยเมย เพราะไม่เคยไหว้ใครในชีวี ** ครั้นวันหนึ่งเดินผ่านธรรมสภา องค์สมเด็จพระสัมมาชินศรี ทรงแสดงเทศนาอยู่พอดี จึงทำทีเข้าไปนั่งดังจำนรรจ์ ** เข้าไปนั่งใกล้พระพุทธองค์ แต่ก็คงไม่ไหว้คล้ายเย้ยหยัน ด้วยมานะสมชื่อเขาลือกัน เพราะยึดมั่นทิฐิมิจืดจาง ** ตั้งใจว่าถ้าไม่มีผู้ใดทัก เราก็จักหลีกไปให้ไกลห่าง ครั้นเวลาผ่านไปเหมือนเป็นลาง ต้องอ้างว้างหาคนทักไม่มี ** ขยับกายหมายจะลุกออกไป พระพุทธองค์ทรงรู้ใจว่าจะหนี จึงรีบตรัสทักทายในทันที ในโลกมีคนถือตัวชั่วนักเอย ** ผู้ใดเห็นประโยชน์จากอะไร จงสนใจในสิ่งนั้นอย่าพลันเฉย ทำให้ดีที่สุดอย่าละเลย มานะเอ๋ยเธอจงฟังดังกล่าวมา ** นายมานะตะลึงเหมือนถูกมนต์ ที่มีคนรู้ใจแทบผวา ความเย่อหยิ่งจองหองเต็มอุรา สูญสิ้นไปทันตามอดมลาย ** รีบคลานเข้าไปหาพระพุทธเจ้า ความอวดดีที่รุมเร้าสิ้นสลาย ก้มลงจูบพระบาทไม่เขินอาย ทำให้ชนทั้งหลายต่างแปลกใจ ** ข้าแต่ท่านผู้เจริญเชิญบอกกล่าว ถึงเรื่องราวที่อยากรู้จะได้ไหม เราไม่ควรเย่อหยิ่งกับผู้ใด ควรเคารพยำเกรงใครช่วยบอกที ** พระพุทธองค์ตรัสว่ามานะเอ๋ย อย่าเย่อหยิ่งอวดดีเลยในทุกที่ พ่อแม่ครูอาจารย์อย่ารอรี อีกน้องพี่ผู้มีคุณการุณเรา ** ท่านเหล่านี้สมควรจะเคารพ ทั้งบูชาน้อมนบในตัวเขา จงทำลายมานะให้แบ่งเบา แล้วยึดเอาการอ่อนน้อมและถ่อมตน ** นายมานะกราบทูลตถาคต ว่าเข้าใจทั้งหมดไม่หมองหม่น ขอเข้าถึงพระรัตนตรัยอีกสักคน แต่วันนี้ไปจนชั่วชีวัน

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๒๔  มีความสันโดษ

(สนฺตุฏฺฐี จ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** ความสันโดษหมายถึงความพอใจ กับสิ่งของน้อยใหญ่ดังหมายมั่น ซึ่งเป็นของของตนที่มีพลัน นอกจากนั้นไม่สนใจของใครเลย ** ลักษณะของสันโดษมีกล่าวไว้ ขอจงได้รับฟังคำเฉลย เมื่อทราบแล้วจงอย่าทำเฉยเมย รีบปฏิบัติกันเลยในทันที ** หนึ่ง “ยินดีตามมี” เป็นของเรา ไม่อยากได้ของเขาเสื่อมราศี เฝ้าชื่นชมกับสิ่งที่เรามี ทำอย่างนี้มีสุขทุกคืนวัน ** สอง “ยินดีตามกำลัง” ที่หาได้ ผลประโยชน์น้อยใหญ่ที่สร้างสรรค์ ในทุกเรื่องทุกคราวดังจำนรรจ์ จะสุขสันต์รื่นเริงตลอดไป ** สาม “ยินดีตามควร” ส่วนสันโดษ เกิดประโยชน์ขั้นสูงรุ่งสดใส เป็นมหาสันโดษเรืองโรจน์ไกล กุศลที่ยิ่งใหญ่จักตามมา ** การยินดีตามสมควรประมวลกล่าว เป็นเรื่องราวสามประการวานศึกษา รายละเอียดจงได้พิจารณา ด้วยศรัทธาบริสุทธิ์ดุจดังทอง ** หนึ่ง “ควรแก่ฐานะ” อันควรเป็น ไม่ลำเค็ญยากไร้ไม่หม่นหมอง รู้ฐานะของตัวดีมิลำพอง ดังนั้นต้องเข้าใจคำว่าพอ ** ไม่ทำตัวใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ ถือดีเด่นเป็นหลักอยากจะขอ เอาแต่สุขสบายหมายพนอ เพราะความทุกข์นั้นรอให้ผลกรรม ** สอง “ควรแก่กำลัง” สมรรถภาพ หมายถึงทราบความสามารถไม่ถลำ เกินกำลังของตนอย่าริทำ เป็นสื่อนำความยากไร้อย่าหมายปอง ** สาม “ควรแก่ศักดิ์ศรี” ที่มีอยู่ เราต้องรู้รักษาอย่าให้หมอง อย่าให้ความมักมากเข้ามาครอง เกียรติยศเป็นของต้องคำนึง ** ความสันโดษเป็นมงคลที่สูงค่า จะหมดสิ้นตัณหาพาเข้าถึง โลกุตตรธรรมจงรำพึง  เป็นประหนึ่งสิ่งของที่ต้องตา ** เป็นมงคลเพราะถึงความสิ้นทุกข์ มีความสุขสมใจดังใฝ่หา ไม่เดือดร้อนเพราะบาปมาบีฑา แต่เจริญก้าวหน้าด้วยความดี เรื่อง พญานกแขกเต้าผู้สันโดษ ** คราเมื่อครั้งจอมปราชญ์พระศาสดา ประทับที่พาราสาวัตถี เชตวันพระวิหารอันรูจี จึงทรงมีคำตรัสพระวัจนา ** ธรรมดาสมณะเมื่อมาถึง เสนาสนะอันพึงปรารถนา เป็นที่สุขสบายหมายพึ่งพา พักกายาให้รื่นรมย์สมใจปอง ** ไม่ควรโลภโภชนาภักษาหาร รู้สันโดษต่อการกิจทั้งผอง พึงพอใจตามมีมิลำพอง บำเพ็ญธรรมตามครรลองของพุทธา ** ทรงหยิบยกเรื่องราวคราวหนหลัง นำมาเล่าให้ฟังสิ้นกังขา กาลครั้งหนึ่งที่แนวไพรในพนา อยู่ริมฝั่งคงคามหานที ** เป็นป่าไม้มะเดือมากเหลือล้น มีลูกดกเต็มต้นหลากหลายสี เป็นอาหารนกแขกเต้าได้อย่างดี ซึ่งได้มีมากมายหลายแสนตัว ** ฤดูแล้งผลมะเดื่อก็หดหาย นกทั้งหลายพากันเดือดร้อนทั่ว ขาดอาหารมองไปใจมืดมัว ด้วยหวาดกลัวความตายให้ร้อนรน ** จึงพากันหลีกหนีไปที่ใหม่ หวังจะได้อาหารไม่ขัดสน แม้จะต้องเดินทางไกลก็ยอมทน เพื่อผจญโชคชะตาดีกว่าตาย ** แต่ยังมีพญานกแขกเต้า ไม่อาวรณ์โศกเศร้าเหมือนสหาย ถือสันโดษคงมั่นไม่เสื่อมคลาย ถึงชีวิตจะมลายก็ตามที ** ผลมะเดื่อหมดไปไม่เดือดร้อน กินใบเปลือกหน่ออ่อนอย่างถ้วนถี่ แม้กระทั่งสะเก็ดเท่าที่มี เป็นเครื่องเลี้ยงชีวีไปวันวัน ** ร้อนไปถึงท้าวสักกะเทวราช ที่มีอาสน์กระด้างอย่างมหันต์ เมื่อตรวจดูก็รู้สาเหตุพลัน ต้องยับยั้งภยันอันตราย ** จึงบันดาลต้นมะเดื่อตายสนิท เพื่อทดลองความคิดก่อนผันผาย ลงไปช่วยพญานกไม่ดูดาย ก่อนที่จะวางวายลงไปพลัน ** ต้นมะเดื่อตายสิ้นในถิ่นป่า มีผงไหลออกมาช่างอาถรรพ์ ตามช่องแตกของต้นไม้มากมายครัน เป็นอาหารหวานมันของนกไพร ** จนสุดท้ายต้นไม้เหลือเพียงตอ พญานกไม่ท้อหนีไปไหน ยังถือมั่นสันโดษอย่างเกรียงไกร เกาะตอไม้ด้วยใจที่เบิกบาน ** ท้าวสักกะแน่ใจพญานก ไม่โกหกหลอกลวงไร้แก่นสาร ถือสันโดษมักน้อยพอประมาณ ไม่ซมซานหนีไปไกลที่เดิม ** จึงแปรงร่างเป็นหงส์ลงมาหา โดยไม่ช้าด้วยหวังจะส่งเสริม ผู้ที่มีคุณธรรมใช่ซ้ำเติม มีสุขเพิ่มเป็นตัวอย่างสร้างความดี ** แล้วกล่าว่านี่แน่ะพญานก จะวิตกทำไมกับที่นี่ จงหลีกไปยังที่อาหารมี เพื่อชีวีมีสุขทุกวันคืน ** นกแขกเต้าตอบว่าพญาหงส์ ท่านนี่คงคิดว่าข้าทนฝืน แต่ที่จริงสุขดีมิกล้ำกลืน จะนั่งนอนเดินยืนก็สุขใจ **  แต่เมื่อยามเพื่อนทุกข์สุขได้หรือ คำคนจะเล่าลือกันไปใหญ่ ต้นมะเดื่อเป็นเพื่อนดีมาแต่ไร มีทั้งผลดอกใบให้เรากิน ** เป็นทั้งญาติและเพื่อนที่ใกล้ชิด ถ้าเราคิดหนีไปก็ใจหิน เพียงเพราะผลไม่มีเลี้ยงชีวิน ประโยชน์สิ้นเราหนีไม่ดีเลย ** พญาหงส์เข้าใจในความคิด โอ้ช่างมีไมตรีจิตสุดทนเฉย เราให้พร้อมตามปรารถนาน่าชมเชย สหายเอ๋ยจงเลือกเอาตามต้องการ ** พญานกกล่าวว่าข้าอยากขอ ให้ต้นไม้ชูช่อผลหอมหวาน มีชีวิตปกติอันยาวนาน เป็นที่พึ่งวงศ์วานเหล่านกกา ** พญาหงส์ตอบว่าจงสุโข พึงสำเร็จดังมโนปรารถนา เมื่อกล่าวจบก็กลับคืนกายา เป็นมหาเทวราชชาติจอมชน ** แสดงอานุภาพแห่งสักกะ เป็นวาระต้นไม้แห่งไพรสณฑ์ กลับคืนชีพสดใสในบัดดล เป็นมงคลแก่นกกาน่าอัศจรรย์ ** พญานกแขกเต้าจึงกล่าวว่า ข้าแต่จอมเทวาจงสุขสันต์ พร้อมวงศาคณาญาติถ้วนหน้ากัน จอมเทวัญกลับคืนสู่วิมาน ** ความสันโดษดีตลอดเป็นยอดทรัพย์ พระพุทธองค์ทรงยอมรับในคำขาน จึงทรงมีมธุรสพจมาน ความสันโดษเป็นการประมาณตน

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๒๕  มีความกตัญญู

(กตญฺญุตา  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** จะกล่าวถึงมงคลยี่สิบห้า มีชื่อว่ากตัญญูรู้เหตุผล เป็นคุณธรรมที่ประเสริฐของปวงชน ช่างดีล้นหนักหนากว่าสิ่งใด ** ในโลกนี้มีบุคคลหาได้ยาก มีไม่มากสองประการขอขานไข ทำประโยชน์โดยไม่ได้หวังอะไร เป็นผู้มีจิตใฝ่ตอบแทนคุณ ** “บุพการี” คือผู้มีบุญคุณมาก ออกมาจากหัวใจใฝ่เกื้อหนุน คือพ่อแม่ผู้ดูแลและเจือจุน ครูอาจารย์เกื้อการุณสั่งสอนเรา ** “กตัญญูกตเวทิตา” รู้บุญคุณแล้วมาตอบแทนเขา ปฏิบัติตามคำสอนไม่ดูเบา เมื่อแก่เฒ่าเลี้ยงดูผู้ชรา ** คุณธรรมสองประการกล่าวขานไว้ ถ้าทำได้แสนดีมีสง่า เป็นบุคคลหาได้ยากดังกล่าวมา ขอบูชาเทิดไว้เหนือฟ้าดิน ** บุคคลที่ควรกตัญญูรู้เอาไว้ แบ่งออกได้สามประเภทดังถวิล ล้วนแต่เป็นบุพการีชั่วชีวิน จงน้อมจินต์ทดแทนแสนงดงาม ** หนึ่งบิดามารดาสูงค่ายิ่ง นับเป็นสิ่งประเสริฐหนึ่งในสาม ได้เกิดกายเลี้ยงดูอยู่ทุกยาม จะสุขทุกข์ก็ตามเฝ้าห่วงใย ** หนึ่งคุณครูผู้สอนสั่งเปรียบดังบุตร ไม่เคยหยุดเมตตาเล็กจนใหญ่ ตั้งแต่เริ่มขีดเขียนพากเพียรไว้ จวบจนได้ปริญญามาครอบครอง ** หนึ่งรัตนะทั้งสามแสนประเสริฐ ช่างล้ำเลิศเป็นหนึ่งไม่มีสอง ได้เข้าใจเรื่องทุกข์สุขสมปอง ใจผุดผ่องบริสุทธิ์ดุจมณี ** อีกทั้งผู้มีคุณการุณรัก พึงประจักษ์คุณค่าบุญราศี ผู้ช่วยเหลือเกื้อกูลบรรดามี ท่านเหล่านี้พึงกตัญญูรู้พระคุณ ** กตัญญูเป็นมงคลกุศลส่ง มีธัมมะมั่นคงไม่ว้าวุ่น คำสรรเสริญมีมาเพราะว่าบุญ มีสวรรค์เป็นทุนเมื่อตอนตาย เรื่อง ช้างยอดกตัญญู ** คราครั้งหนึ่งสมเด็จพระศาสดา เสด็จมาเพื่อโปรดสัตว์ทั้งหลาย ประทับที่เชตวันพรรณราย ผู้ใฝ่ธรรมมากมายเฝ้าพระองค์ ** ทรงปรารภภิกษุผู้ถือสัจ ปฏิบัติมารดาคุณสูงส่ง นำนิทานมาสาธกโดยบรรจง จุดประสงค์เป็นตัวอย่างสร้างความดี ** กาลครั้งหนึ่งบรมโพธิสัตว์ ทรงอุบัติเป็นช้างเผือกตามวิถี บริวารแปดหมื่นในพงพี เลี้ยงดูมารดาที่พิการตา ** นำบริวารออกไปหาอาหาร ต่างชื่นบานสดใสในพฤกษา มีอาหารมากมายสุดพรรณนา เป็นเพราะว่าอุดมและสมบูรณ์ ** กินอาหารอิ่มหนำสุขสำราญ แสนเบิกบานหัวใจไม่เสื่อมสูญ เตรียมอาหารให้แม่แผ่เกื้อกูล เพื่อเพิ่มพูนบุญญาบารมี ** แล้วมอบให้บริวารนำไปส่ง แต่มันไม่ซื่อตรงกลับพาหนี เอาไปกินเสียเองไม่เข้าที ทราบเรื่องแล้วพาแม่หนีจากโขลงไกล ** อาศัยอยู่ในถ้ำสองแม่ลูก ด้วยพันผูกเกินกว่าจักหาไหน คอยเลี้ยงดูด้วยรักจากหัวใจ ไม่ยอมให้แม่อดสักเวลา ** ครั้นวันหนึ่งพรานไพรใจฉกาจ เกิดพลั้งพลาดหลงทางที่กลางป่า นั่งร้องห่มร้องไห้ในพนา ไม่รู้ว่าทำอย่างไรในป่านี้ ** พญาช้างได้ยินไม่รอช้า จึงรีบเข้าไปหาอย่างเร็วรี่ ด้วยเมตตาจึงช่วยไม่รอรี นำพรานไพรไปส่งที่ริมชายแดน ** ฝ่ายพรานไพรใจโฉดโหดหนักหนา ครั้นเมื่อพ้นออกมาคิดวางแผน ทูลราชาเพื่อหวังของตอบแทน เป็นทรัพย์สินสุดแสนชื่นชีวัน ** วาระนั้นภายในพระราชฐาน ช้างมงคลถึงกาลต้องอาสัญ มาล้มลงทำให้องค์ราชัน ต้องป่าวร้องประกาศลั่นสนั่นกรุง ** ท่านผู้ใดมีช้างรูปร่างสวย ขอได้ช่วยนำมาดังหมายมุ่ง จะมีรางวัลให้เป็นกระบุง ชีวิตจะเรื่องรุ่งไปอีกนาน ** นายพรานไพรได้ทีไม่รอช้า เฝ้ากราบทูลราชาเอ่ยคำขาน มีช้างเผือกอาศัยในดงดาน ลักษณะดีเป็นวงศ์วานช้างมงคล ** ขอพระองค์ทรงส่งนายควาญช้าง ข้าจะขอนำทางเข้าไพรสณฑ์ เพื่อจะจับพญาช้างอย่างแยบยล นำมาเป็นช้างต้นคู่ธานี ** พระราชาอนุมัติตามที่ขอ ควาญช้างไม่รีรอขมันขมี พบพญาช้างที่ริมฝั่งนที กำลังดื่มวารีอยู่ริมธาร ** พญาช้างเห็นพรานก็รู้ว่า คงมีภัยตามมาไม่พ้นผ่าน ตั้งสติไม่คิดโกรธนายพราน สงบนิ่งไม่ระรานคนทั้งปวง ** ควาญช้างจึงได้นำพญาช้าง จากกลางป่าเดินทางเข้าวังหลวง พญาช้างชอกช้ำระกำทรวง คิดเป็นห่วงมารดาเอกากาย ** นับแต่นี้ใครจะใส่ใจแม่ คอยดูแลแม่บ้างไม่ห่างหาย คงอดน้ำอดอาหารจนวางวาย แม่ต้องตายแน่แน่ในเร็วไว ** มารดาพญาช้างโศกเศร้าหนัก อนิจจาลูกรักเจ้าอยู่ไหน พระราชาหรือว่ามีใครใคร มาจับตัวเจ้าไปให้เศร้าตรม ** นับจากนี้กลางป่าจะสดใส ไม้อ้อยช้างไม้อื่นใดจะสุขสม ไม้มูกมันไม้ช้างน้าวไม่ระทม ขาดพญาช้างรื่นรมย์จักงอกงาม ** ฝ่ายควาญช้างส่งสาสน์ถึงราชา ตกแต่งเมืองให้สง่าดูวาบหวาม เพื่อต้อนรับช้างเผือกให้ลือนาม และเพื่อความเป็นสิริที่ยาวนาน ** อีกประพรมน้ำหอมให้หอมฟุ้ง กลิ่นจรุงอบอวนทั่วราชฐาน ทั้งประดับเครื่องทรงอลังการ แล้วจึงนำคชสารเข้าสู่เรือน ** พระราชานำอาหารมีรสเลิศ ที่หวานหอมประเสริฐหาใดเหมือน ด้วยตัวของพระองค์ไม่แชเชือน เปรียบดังเพื่อนรู้ใจมอบไมตรี ** พยายามอ้อนวอนด้วยคำหวาน ว่าพ่อเอ๋ยลองทานอาหารนี่ อย่าชักช้าอยู่เลยเอ่ยวจี เพราะยังมีงานต้องทำร่วมกัน ** พญาช้างจึงพูดลอยลอยว่า นางช้างผู้กำพร้าคงโศกศัลย์ ด้วยตาบอดมองไม่เห็นเดือนตะวัน ต้องล้มลุกเข้าขั้นชวนเวทนา ** พระราชาตรัสถามว่าท่านเอ๋ย นางช้างที่ได้เอ่ยพร่ำบ่นหา เป็นอะไรกับท่านจงบอกมา เผยวาจาบอกกล่าวเล่าให้ฟัง ** พญาช้างจึงเอ่ยเฉลยถ้อย เป็นมารดาข้าน้อยรอความหวัง ทั้งอาหารและน้ำเพิ่มพลัง เลี้ยงชีวังกันตายอยู่ชายดง ** พระราชราได้ฟังตรัสสั่งว่า จงปล่อยช้างเข้าป่าดังประสงค์ ได้เลี้ยงดูมารดาดังจำนง ธ ทรงปลงสังเวชในเหตุการณ์ ** พญาช้างดีใจเป็นยิ่งนัก ได้ประจักษ์น้ำพระทัยอันไพศาล จึงได้เปล่งวาจาพาเบิกบาน เป็นธรรมทานเลิศค่ากว่าอะไร ** ขอพระองค์จงเป็นผู้ไม่ประมาท จงอย่าขาดสติที่ฝันใฝ่ แล้วกราบลาราชันดั้นด้นไป ยังพงไพรหาแม่ผู้แก่กาย ** เมื่อไปถึงเอาน้ำไปรดแม่ ผู้นอนแผ่เพราะว่าความกระหาย อดอาหารเจ็ดวันอันตราย จะย่างกรายมองไม่เห็นลำเค็ญจัง ** ช้างมารดาเข้าใจว่าฝนตก โอ้หัวอกของเราหมดความหวัง ฝนคงตกผิดฤดูดอกกระมัง เราคงต้องระวังดูแลตน ** พญาช้างจึงบอกว่าตัวข้าเอง ไม่มีใครข่มเหงอย่าหมองหม่น พระราชาปล่อยลูกมาอย่ากังวล จะรักแม่ท่วมท้นทุกคืนวัน ** นางช้างจึงชื่นชมพระราชา ช่างใจดีหนักหนางามเฉิดฉัน จงรุ่งเรืองก้าวหน้านิจนิรันดร์ ขอให้องค์ราชันทรงพระเจริญ

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๒๖  การฟังธรรมตามกาล

(กาเลน ธมฺมสฺสวนํ  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ))

** การฟังธรรมตามกาลตามวาระ คือการฟังทุกวันพระน่าสรรเสริญ ทุกแปดค่ำสิบห้าค่ำอย่าหมางเมิน วันว่างว่างขอเชิญฟังธรรมกัน ** พระพุทธองค์ได้ตรัสพระวัจจนะ ทรงมุ่งผลธัมมะเพื่อสร้างสรรค์ มีอยู่สามประการคุณอนันต์ ขอจำนรรจ์เอ่ยอ้างสร้างศรัทธา ** ทรงมุ่งมั่นเพื่อประโยชน์ในโลกนี้ อีกยังมีประโยชน์ในโลกหน้า พร้อมทั้งสิ่งสำคัญติดตามมา คือหลุดพ้นจากตัณหามาแผ้วพาน ** ผู้มีธรรมย่อมละซึ่งกิเลส อันเป็นเหตุหมองเศร้าเข้าเผาผลาญ ไม่เดือดร้อนใจกายให้ร้าวราน เพราะอานิสงส์ของการได้ฟังธรรม ** ผู้ฟังธรรมที่ดีมีดังนี้ เป็นผู้ที่มีเมตตาอย่าเหยียบย่ำ ไม่ดูหมิ่นผู้พูดให้ระกำ ไม่ดูหมิ่นเรื่องที่นำมาแสดง ** ฟังด้วยจิตสงบไม่ฟุ้งซ่าน ตรึกตรองตามด้วยดวงมานเสาะแสวง ไม่คิดว่าปัญญาน้อยคอยเคลือบแคลง การฟังธรรมเปรียบดังแสงส่องนำทาง ** การฟังธรรมเป็นมงคลเลิศล้นนัก จะประจักษ์เมื่อได้พบแสงสว่าง จิตใจย่อมผ่องใสไม่เลือนราง ความทุกข์จางสิ้นไปไม่ร้อนรน ** ทั้งบังเกิดความเห็นที่ถูกต้อง ตามทำนองคลองธรรมเป็นกุศล บรรเทาความสงสัยในกมล ได้เรียนรู้เพื่อหลีกพ้นแหล่งอบาย ** ขอเชิญชวนมวลมิตรจิตหรรษา มาฟังธรรมเทศนาดังมั่นหมาย สำรวมจิตสำรวมใจไม่รู้คลาย จวบจนชีพวางวายสุขสำราญ เรื่อง จะเทศนาต้องดูนิสัยคน ** กาลครั้งหนึ่งสมเด็จพระศาสดา ประทับใกล้นาลันทาอัครฐาน ปาวาริกะอัมพวันอันตระการ สนทนากับนายบ้านอสิพันธ์ ** อสิพันธ์ถามว่าข้าแต่พระองค์ ท่านย่อมทรงเกื้อกูลเป็นแม่นมั่น แก่สัตว์โลกทั้งหลายทั่วหน้ากัน โดยไม่แบ่งชนชั้นของผู้คน ** พระพุทธองค์ตรัสว่าถูกต้องแล้ว เรายึดถือเป็นแนวไม่สับสน เพื่อสงเคราะห์เวไนยสัตว์พ้นอับจน ขจัดความหมองหม่นจากภายใน ** อสิพันธ์ถามว่าถ้าอย่างนั้น พระองค์ทรงเลือกสรรเหตุไฉน ไม่แสดงธรรมบางคนเพราะเหตุใด ข้าพระองค์ไม่เข้าใจในพระองค์ ** พระพุทธองค์ตรัสว่าอสิพันธ์ ถ้าอย่างนั้นขอถามตามประสงค์ ใช่หรือไม่ ตอบได้ดังจำนง ตอบตรงตรงตามที่คิดพิจารณา ** ธรรมชาติของนาสามชนิด ตามแนวคิดมาตรฐานนานหนักหนา คือนาดีนาปานกลางอ้างกันมา ทั้งนาเลวที่ไร้ค่าพาล่มจม ** ท่านคิดว่าชาวนาควรหว่านไถ ในที่นาอย่างไรเป็นปฐม เพื่อได้ผลที่ดีน่าชื่นชม และเป็นที่นิยมของผู้คน ** นายบ้านจึงกราบทูลพระศาสดา คิดว่าพวกชาวนาในทุกหน คงหว่านไถในนาดีมิวกวน เพราะได้ผลคุ้มค่ากว่าแปลงใด ** พระศาสดาตรัสว่าถูกต้องแล้ว อันนาดีเปรียบดังแก้วที่สดใส เป็นสิ่งที่ต้องการของใครใคร เพราะทำไปย่อมได้ผลที่ดี ** อันตัวเราก็เหมือนกับชาวนา เลือกแสดงเทศนาให้ถูกที่ จึงเกิดผลประโยชน์ที่พึงมี ด้วยเหตุนี้จำเป็นต้องเลือกคน ** อสิพันธ์เข้าใจในอุบาย จึงมอบกายด้วยใจหวังเกิดผล เป็นอุบาสกในศาสนาจนวายชนม์ เพื่อหลีกพ้นกิเลสเหตุหมองมัว ** อานิสงส์การฟังธรรมนั้นดีเลิศ แสนประเสริฐหนักหนาละความชั่ว มีความสุขทุกข์ไกลไม่พันพัว หลงเกลือกกลั้วอบายให้อาดูร

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๒๗  ความอดทน

(ขนฺตี จ  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** “ขันติ” แปลว่าความอดทน เป็นคุณธรรมเลิศล้นไม่เสื่อมสูญ ทำให้คนทุกคนสุขสมบูรณ์ อีกเพิ่มพูนความดีงามตามสมควร ** ขันตินี้แบ่งเป็นสี่ประเภท ตามลักษณะของเหตุเป็นส่วนส่วน จะขอกล่าวให้เข้าใจในกระบวน จึงเชิญชวนจงรับฟังอย่างตั้งใจ ** หนึ่งอดทนความลำบากความตรากตรำ ต้องระกำเหนื่อยยากก็ทนไหว หิวกระหายหนาวร้อนไม่เป็นไร ประกอบการงานไปสำเร็จพลัน ** สองอดทนต่อทุกข์เวทนา เมื่อถึงคราเจ็บไข้ไม่โศกศัลย์ ไม่ทุรนทุรายเป็นสำคัญ ถ้าอดทนจะสุขกันในบั้นปลาย ** สามอดทนความเจ็บใจไม่เดือดร้อน ใครขอดค่อนไม่ถือสาจะเสียหาย ใครด่าว่าช่างเขาเราสบาย คงไม่ตายเพราะนินทาอย่าร้อนรน ** อดทนต่อกิเลสเหตุเศร้าหมอง ไม่ใส่ใจใฝ่ปองอกุศล ละรักโลภโกรธหลงเป็นมงคล บังเกิดผลเป็นสุขทุกข์ห่างไกล ** สิ่งทำลายความอดทนให้ป่นปี้ ฟังให้ดีไม่ใช่เรื่องเหลวไหล มีโทสะความโกรธโปรดหลีกไป โลภะความอยากได้ร้ายพอกัน ** โกสัชชะเกียจคร้านงานทั้งหลาย ความมักง่ายเหี้ยมโหดโทษมหันต์ โมหะความลุ่มหลงมีโทษทัณฑ์ ใครตกเป็นทาสมันต้องวอดวาย ** ความอดทนเป็นมงคลที่ยิ่งใหญ่ เป็นสาเหตุทำให้มีสหาย เป็นที่รักของมวลมิตรไม่เสื่อมคลาย ไม่หลงตายมีสติคอยตริตรอง ** สุคติเป็นที่ไปในวันหน้า อีกเวรภัยไม่มาคอยเกี่ยวข้อง มีความสุขปลอดภัยสมใจปอง บุญสนองสู่สวรรค์ชั้นวิมาน ความโกรธเหมือนรอยขีด **ภิกฺขเว   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  อันผู้คนมากมายมหาศาล ที่อาศัยในพื้นจักรวาล แบ่งได้สามประการพึงสังวร ** หนึ่งบุคคลเหมือนรอยขีดในหิน มีความโกรธนิจสินสุดถ่ายถอน ความโกรธนั้นฝังใจไม่คลายคลอน ถึงม้วยมรณ์ไม่เหือดหายคลายโกรธเลย ** เหมือนรอยขีดในหินย่อมลำบาก ลบแสนยากหนักหนาจะเฉลย น้ำจะเซาะลมจะพัดก็เฉยเมย ขอเปิดเผยไม่มีทางจะล้างมัน ** สองบุคคลเหมือนรอยขีดในดิน  ย่อมลบเลือนสูญสิ้นดังใฝ่ฝัน กระแสน้ำหรือลมลบได้พลัน ไม่นานวันริ้วรอยจะน้อยลง ** เปรียบความโกรธของเหล่าชาวมนุษย์ ย่อมสินสุดหมดไปดังประสงค์ ไม่คงทนถาวรและยืนยง ดังรอยขีดไม่มั่นคงยืนยาวนาน ** สามบุคคลเหมือนรอยขีดในน้ำ ไม่ชอกช้ำเหมือนถูกไฟเผาผลาญ ไร้ร่องรอยให้เห็นเพื่อประจาน ร่องรอยมีไม่นานเหมือนสิ่งใด ** บุคคลฆ่าอะไรได้ย่อมเป็นสุข ปราศจากทุกข์มีแต่ความสดใส สดชื่นทั้งร่างกายและจิตใจ โปรดจงไขปริศนาอย่าช้าที ** พระพุทธองค์ได้ตรัสพระคาถา ใจความว่าฆ่าความโกรธโชติรัศมี นอนเป็นสุขทุกทิวาและราตรี ความโกรธนี้เป็นมลทินสิ้นกาลนาน ** ดูก่อนพราหมณ์พระอริยะย่อมสรรเสริญ ผู้เจริญวิปัสสนากัมมัฏฐาน ฆ่าความโกรธลงได้อย่างแหลกลาญ ไม่เศร้าโศกตลอดกาลนิจนิรันดร์ เรื่อง ความโกรธของราชสีห์ ** ครานั้นพระพุทธองค์เสด็จมา ถึงกูฏาคาลศาลาริมไพรสัณฑ์ ณ ที่ป่าชื่อว่ามหาวัน เวสาลีนครันทรงพักกาย ** ทรงปรารภลูกชายช่างตัดผม ผู้ระทมอกหักรักสลาย เกิดน้อยใจขึ้นมาฆ่าตัวตาย เป็นเบื้องต้นสาธยายเรื่องผ่านมา ** ขอย้อนกลับนับกาลนานมาแล้ว โพธิสัตว์ผ่องแผ้วสุดหรรษา จุติเป็นราชสีห์ชื่นชีวา อาศัยอยู่ในป่าหิมพานต์ ** สถิตในถ้ำทองกับน้องรัก มีความสุขยิ่งนักสมัครสมาน ต่างช่วยเหลือเกื้อกูลกันมานาน พารื่นรมย์สำราญกว่าใครใคร ** มีน้องชายน้องสาวรวมเจ็ดตัว เป็นครอบครัวราชสีห์สมัยใหม่ มีหน้าที่รับผิดชอบแบ่งกันไว้ พี่พี่ให้น้องสาวเฝ้าถ้ำทอง ** พวกพี่พี่เป็นผู้หาอาหาร ให้น้องรับประทานไม่หม่นหมอง วันนี้พี่ออกป่าตามครรลอง เพื่อปากท้องน้องพี่ที่รักกัน ** ที่ใกล้ใกล้ถ้ำทองมีถ้ำแก้ว งามเพริดแพรวสวยดีมีสีสัน หมาจิ้งจอกอาศัยมานานวัน หวังผูกพันสิงห์สาวเฝ้าเคลียคลอ ** เมื่อสิงห์พี่ออกไปยังไพรพฤกษ์ จึงทำใจเหิมฮึกเข้าไปขอ ความรักจากราชสีห์มิรีรอ หวังพะนออิงแอบแนบกายา ** สาวน้อยเอ๋ยฟังวจีพี่จะกล่าว เราเป็นสัตว์สี่เท้าอย่าถือสา ว่าใครสูงใครต่ำในพสุธา จงยอมเป็นภรรยาข้าเถิดเอย ** นางสิงห์สาวผู้หยิ่งในศักดิ์ศรี ฟังพูดจาพาทีที่เฉลย น่าน้อยอกน้อยใจเสียจริงเอย มาภิเปรยหยามเหยียดน่าเกลียดจัง ** อยากจะฆ่าตัวตายเสียยิ่งนัก อ้ายจิ้งจอกมาบอกรักหวังฝากฝัง ช่างดูถูกเหยียดหยามเกินกำลัง แต่ต้องคิดยับยั้งรอพี่ชาย ** ฝ่ายจิ้งจอกเห็นนางไม่ตอบรับ หันหลังกลับถ้ำแก้วแพรวเฉิดฉาย เพื่อพำนักพักใจและพักกาย ตามสบายเคยเป็นเช่นก่อนมา ** ราชสีห์ทั้งหกเมื่ออิ่มแล้ว ก็คิดถึงน้องแก้วในคูหา ได้เนื้อสัตว์รีบพากันไคลคลา เพื่อไปพบกัลยาน้องสาวตน ** เมื่อมาถึงน้องสาวก็เล่าเรื่อง แสนขุ่นเคืองหนักหนาอุราหม่น ถามน้องสาวถึงที่อยู่หมาจอมซน ด้วยความโกรธเหลือล้นจะฆ่ามัน ** น้องสาวบอกว่าอยู่กลางแจ้ง ไม่เคลือบแคลงกระโจนไปด้วยโทสัน ถลาวิ่งจากถ้ำมิช้าพลัน ชนถ้ำแก้วแพรวพรรณคอหักตาย ** ตกตอนเย็นพี่ใหญ่ไม่รอช้า รีบกลับมาถ้ำทองผ่องเฉิดฉาย รู้เรื่องที่น้องสาวกล่าวบรรยาย ไม่งมงายเริ่มวิเคราะห์ให้เหมาะดี ** อันจิ้งจอกไม่ชอบอยู่กลางแจ้ง ต้องกำบังแอบแฝงอย่างถ้วยถี่ คงอยู่ในถ้ำแก้วกลางพงพี ใกล้ถ้ำทองเรานี้อย่างแน่นอน ** จึงมุ่งหน้าไปยังที่เชิงเขา เห็นศพเหล่าน้องชายให้ทอดถอน อยู่อยู่ต้องตายไปใจอาวรณ์ อกเร้ารอนโศกเศร้าร้าวดวงมาลย์ ** คงเป็นเพราะขาดปัญญาชีวาสิ้น ต้องด่าวดิ้นชีวันสิ้นสังขาร ด้วยโมหะพาให้ต้องแหลกลาญ จึงกล่าวขานเป็นคาถามาเตือนใจ ** การงานย่อมจะเผาซึ่งบุคคล ผู้ร้อนรนไม่พิจารณาว่าเล็กใหญ่ หยาบละเอียดยากง่ายหรืออย่างไร รีบทำไปเพียงตัดความรำคาญ ** เปรียบของร้อนรีบใส่เข้าในปาก มันคงยากที่จะรู้รสคาวหวาน ถูกลวกเผารู้สึกทรมาน เหมือนทำงานขาดปัญญาพาให้พัง ** เมื่อกล่าวจบขึ้นไปที่ปากถ้ำ เพื่อตอกย้ำร้องคำรามตามที่หวัง เสียงกึกก้องกัมปนาทหวาดเสียวจัง ด้วยพลังเจ้าป่าหูตามัว ** ฝ่ายจิ้งจอกผวาพาใจหวั่น เสียงคำรามร้องลั่นดังไปทั่ว หัวใจวายตายไปด้วยความกลัว ใครทำชั่วได้ชั่วมาตอบแทน ** ราชสีห์กลับไปหาน้องสาว พูดปลอบใจยืดยาวด้วยห่วงแสน อย่าคิดมากอย่าหวั่นไหวไม่คลอนแคลน เราหวงแหนชีวิตไว้จะได้บุญ

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๒๘  เป็นผู้ว่าง่าย

(โสวจสฺสตา  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** คนว่านอนสอนง่ายนั้นดีนัก มีคนรักคนเมตตาบุญญาหนุน สถาพรก้าวหน้าชนการุณ มีผู้คอยค้ำจุนสุขสบาย ** คนว่าง่ายมีอยู่สองประเภท แบ่งตามเหตุสมควรต้องขวนขวาย หนึ่งต้องการอามิสที่มากมาย หนึ่งว่าง่ายเพราะอยากเป็นคนดี ** การทำตนเป็นคนที่ว่าง่าย คนทั้งหลายชื่นชมไม่ข่มขี่ มีลักษณะสามประการขอพาที ดังวจีที่จะเอ่ยเผยให้ฟัง ** หนึ่งรับคำสอนด้วยใจที่มุ่งหมาย น้อมใจกายนั่งนอนตามสอนสั่ง รับรู้แล้วปฏิบัติอย่างจริงจัง คอยระวังไม่เกลือกกลั้วมั่วสิ่งเลว ** สองรับทำความดีหนีสิ่งชั่ว ให้ห่างไกลไม่มั่วความแหลกเหลว ลดละเลิกอกุศลอย่างรวดเร็ว หนีจากเหวอบายตายทั้งเป็น ** สามรับรู้คุณของผู้ให้โอวาท มีโอกาสจะตอบแทนแม้แสนเข็ญ คิดถึงคุณที่มีทุกเช้าเย็น ชีวิตมิลำเค็ญเพราะน้ำใจ ** การว่านอนสอนง่ายเป็นมงคล จะมีผลแสนดีที่ยิ่งใหญ่ มีแต่ได้กับได้ไม่ว่าใคร เป็นกำไรที่สูงค่าน่านิยม ** การเป็นคนว่านอนและสอนง่าย เป็นมงคลมากหลายจะสุขสม เป็นความดีสูงค่าน่าชื่นชม จะรื่นรมย์สุขใจในบั้นปลาย ** มีจิตพร้อมสำหรับธรรมขั้นสูง เป็นที่รักของฝูงมิตรสหาย อีกทั้งผู้ใกล้ชิดอย่างมากมาย ชนทั้งหลายเมตตาและปรานี ** ได้รับรู้วิทยาศิลปะ ทั้งธัมโมธัมมะเป็นวิถี แห่งการเดินตามครรลองของชีวี สิ่งเหล่านี้ได้มาเพราะอะไร ** เพราะว่านอนสอนง่ายไม่ใช่หรือ ผลมันคือความสุขใช่หรือไม่ ไม่เป็นคนกระด้างเหนืออื่นใด และยอมรับความจริงได้ทุกกรณี ** นับได้ว่าการสอนง่ายช่างดีล้น อุดมผลยิ่งนักในทุกที่ ละใฝ่ต่ำริษยากันเสียที ทั้งโอ้อวดตระหนี่คิดปิดบัง เรื่อง พระราธเถระ ** เอกัง สะมะยัง สมัยหนึ่ง ตถาคตทรงรำพึงถึงเบื้องหลัง พระราธะเถระผู้ชรัง เมื่อคราวครั้งที่ท่านยังครองเรือน ** เคยเป็นพราหมณ์เข็ญใจอาศัยพระ เพื่อเลี้ยงดูอาตมะเพราะขาดเพื่อน ช่วยปัดกวาดพระวิหารไม่แชเชือน เปรียบเสมือนหน้าที่ตนอดทนทำ ** พระพุทธองค์ทอดพระเนตรอุปนิสัย พระอรหันต์ฉัตรชัยใจชื่นฉ่ำ ทรงพูดจากับพราหมณ์ด้วยน้ำคำ ที่น้อมนำให้สุขสันต์ในบั้นปลาย ** พระราธะจึงทูลว่าข้าฯ อยากบวช แต่คงชวดคิดไปแล้วใจหาย ไม่มีใครสงเคราะห์เพราะวุ่นวาย ข้าฯ คงตายจากไปในไม่นาน ** พระพุทธองค์ทรงให้ประชุมสงฆ์ เพื่อหาองค์อุปถัมภ์ค้ำประสาน ให้ราธะได้บวชตามต้องการ จึงตรัสถามทุกท่านโดยทันที ** ท่านผู้ใดคิดถึงอุปการะ ของท่านพราหมณ์ราธะบ้างไหมนี่ จะมีใครไหนบ้างหรือไม่มี โปรดจงเอ่ยวจีพจมาน ** ในครั้งนั้นพระอัครสาวก ได้หยิบยกเรื่องราวมากล่าวขาน ข้าแต่พระองค์ผู้เป็นประธาน ราธะท่านเคยให้ข้าวหนึ่งทัพพี ** แก่ตัวข้าพระองค์ในกาลก่อน คราวเมื่อตอนบิณฑบาตในกรุงศรี ในครั้งนั้นท่านพราหมณ์ฐานะดี บุญคุณนี้ข้าพระองค์ไม่ลืมเลย ** ถ้าอย่างนั้นดีล่ะสารีบุตร เป็นเรื่องดีที่สุดกล้าเปิดเผย รับภาระการบวชอย่าเฉยเมย เพื่อราธะที่เคยอุดหนุนมา ** ฝ่ายราธะพราหมณ์แก่แม้ได้บวช ไม่เย่อหยิ่งโอ้อวดริษยา มีขันติคารวะและศรัทธา มีเมตตาเป็นธรรมค้ำจุนตน ** เป็นคนที่ว่านอนและสอนง่าย น้อมใจกายเพื่อละอกุศล ยอมรับฟังคำแนะนำของทุกคน ครั้นไม่นานผ่านพ้นสุขโลกีย์ ** ได้สำเร็จเป็นพระอรหันต์ ชั่วกัปกัลป์ไร้ทุกข์เป็นสุขี อาสวะสิ้นไปไกลราคี ความเศร้าหมองไม่มีช่างดีเกิน ** ครั้นเวลาผ่านไปในครั้งนั้น พวกภิกษุพากันกล่าวสรรเสริญ ว่าราธะอ่อนน้อมจึงจำเริญ ได้เพลิดเพลินในธรรมองค์สัมมา ** อีกทั้งพระสารีบุตรสุดประเสริฐ กตัญญูเป็นเลิศดีหนักหนา ประกอบกับกตเวทิตา ตอบคุณบูชาราธะพราหมณ์ ** พระพุทธองค์ได้ตรัสพระวัจจนะ เป็นธรรมะจากโอษฐ์อย่ามองข้าม ผู้ใดเป็นบัณฑิตจงติดตาม พยายามคบหาสมาคม ** จงมองเห็นเช่นคนบอกขุมทรัพย์ ที่มีคุณคณานับไม่ทับถม ไม่มีโทษใดใดให้หมองตรม จะรื่นรมย์เพราะบัณฑิตนิจนิรันดร์

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

** หน้า ๑ **      ** หน้า ๒ **     ** หน้า ๓ **