ขนมพื้นบ้าน`ข้าวต้มมัด` ภูมิปัญญาไทย

องค์ความรู้ วิธีการ ทักษะ ความเชื่อ แนวปฏิบัติและการแสดงออก
ที่พัฒนาขึ้นจากการมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างคนกับสภาพแวดล้อมตามธรรมชาติและเหนือธรรมชาติ ความหมายที่อธิบายถึง
ความรู้และแนวปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติและจักรวาล อันเป็นอีกหนึ่งสาขามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ
สืบเนื่องจากการขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาที่เสี่ยงต่อการสูญหายโดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม
ในสาขาดังกล่าวปีนี้ขึ้นทะเบียน ข้าวต้มมัด ขนมพื้นบ้าน พร้อมด้วย เมี่ยงคำซึ่งเป็นอาหารว่าง อีกทั้งยังมี
มังคุดคัดภูมิปัญญาการนำมังคุดดิบมาคัดเอาเปลือกออก โดยให้เนื้อและเมล็ดคงรูปเดิม แกงพุงปลา รวมถึง
น้ำตาลมะพร้าว เพิ่มขึ้นในประเภทอาหารและโภชนาการ

ข้าวต้มมัด ขนมพื้นบ้านที่คุ้นเคยเป็นที่รู้ จักกันมาช้านาน
ขนมพื้นบ้านดังกล่าวนอกเหนือจากคุณค่าด้านโภชนาการแล้ว ยังแสดงให้เห็น ถึงภูมิปัญญาไทยที่มีเอกลักษณ์โดดเด่น
ทรงคุณค่า อีกทั้งยังมีเรื่องชวนรู้ ชวนศึกษาอีกหลายด้าน
ขนมดังกล่าวจัดอยู่ในเครื่องไทยทานถวายพระภิกษุในเทศกาลตักบาตรเทโวและเทศกาลออกพรรษา
เป็นหนึ่งในขนมที่นิยมทำกันทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ โดยมีชื่อเรียกต่างกัน ไป รวมถึงมีส่วนประกอบ
และวิธีการทำที่แตกต่างกันบ้างเล็กน้อย แต่อย่างไรก็ตามยังคงเอกลักษณ์โดดเด่นซึ่งได้แก่ ข้าวเหนียว
กล้วยน้ำว้า น้ำตาล เกลือเล็กน้อยและวัสดุที่ นำมาใช้ห่อ คือ ใบตองและวัสดุธรรมชาติในท้องถิ่น
ข้าวต้มมัดหรือข้าวต้มผัด ในภาคกลางจะเรียกตามกรรมวิธีการทำ ขณะที่ข้าวต้มมัด
ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือบางแห่งเรียก ข้าวต้มกล้วย ซึ่งทำได้สองลักษณะคล้ายกับทางภาคกลางและไม่ใส่กะทิ
ส่วนทางภาคเหนือเรียก ข้าวต้ม ซึ่งการทำไม่แตกต่างจากทางภาคอีสาน
ข้าวต้มของคนล้านนาจะใส่กล้วยน้ำว้าผ่าสุกครึ่งหนึ่งเรียกว่า ข้าวต้มกล้วย

ข้าวต้มถั่วดิน บ้างเรียก ข้าวต้มหัวหงอก
ส่วนทางภาคใต้จะคล้ายคลึงกับทางภาคกลางเรียก ว่า เหนียวห่อกล้วยคือข้าวเหนียวขาวห่อกล้วยไว้โดยรอบ ห่อด้วยใบตอง
ใช้เชือกพันมัดหัวท้ายให้แน่นนอกจากนี้ยังมี ข้าวต้มลูกโยนหรือข้าวต้มที่ใช้ข้าวเหนียวผสมถั่วดำไม่มีกล้วย
ห่อด้วยใบพ้อผูกเข้าด้วยกันเป็นพวงแล้วนำไปต้ม
ซึ่งในส่วนนี้มีตำนานเล่าขานต่อกันมาว่า สมัยพุทธกาลชาวบ้านเบียดเสียดกันใส่บาตรพระพุทธเจ้า
บางคนเข้าไม่ถึงจึงใช้วิธีการโยนข้าวต้มไปแทน จึงกลายเป็นข้าวต้มลูกโยนนับแต่นั้นมา
ในคุณค่าทางโภชนาการข้าวต้มมัดที่ได้รับการยอมรับเป็นอาหารว่างหรือขนมไทยที่ให้สารอาหารครบห้าหมู่ใน
ห่อเดียวกัน ได้แก่ คาร์โบไฮเดรตซึ่งให้พลังงานจากข้าวเหนียว, วิตามิน และแร่ธาตุจากกล้วย,
โปรตีนจากถั่วดำ ไขมันจากกะทิ
อีกทั้งยังเป็นอาหารที่สามารถพกพาไปในที่ต่าง ๆ ได้โดยสะดวก ทานง่ายไม่ต้องใช้ภาชนะ
ซึ่งเหมาะแก่การเป็นเสบียงอาหารในเวลาเดินทางทั้งยังเป็นอาหารในยามเกิดภัยพิบัติที่อาหารหลักขาดแคลนเข้าถึงยาก
และที่โดดเด่นถ่ายทอดแสดงถึงภูมิปัญญาแยบยลของคนโบราณไว้อย่างสมบูรณ์

ที่มา : หนังสือพิมพ์เดลินิวส์
ภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต