ฟักข้าว
ชื่อ : ฟักข้าว
ชื่อสามัญ : Spring Bitter Cucumber
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Momordica cochinchinensis Spreng.
วงศ์ : CUCURBITACEAE
ลักษณะทั่วไปของ ฟักข้าว ลูกฟักข้าวสุก นั้นสีสวย สีสันก็ล่อตาล่อใจนกหนูปูปีกทั้งหลาย อ้อ ค้างคาวด้วย มาช่วยกันกินผลไม้สีแดงที่หนามรอบ ๆ นั้นไม่แหลมเหมือนตอนยังเป็นลูกเล็กลูกอ่อนซ่อนอยู่ในพงรกเรื้อ
เพราะฟักข้าวนั้นชอบขึ้นเองอยู่ตามชายสวนชายป่า หรือที่รก ๆ ดูเผินก็เหมือบวัชพืชทำให้ไม่ค่อยมีใครรู้จักว่า ฟักข้าวนั้นเป็นพืชในวงศ์แตง (CUCURBITACEAE) รูปร่างของใบฟักข้าวนั้นคล้าย ๆ พืชวงศ์แตงด้วยกันคือตำลึงแต่ใหญ่กว่า ใบสีเขียวสด ยอดอวบ ผลเมื่อยังเล็กมีสีเขียวมีหนามรอบ เมื่อเริ่มแก่ก็เริ่มเหลืองขึ้นจนสุกเป็นสีแดง
การปลูกและดูแลฟักข้าว
ฟักข้าว เป็นพืชโต เร็ว ไม่ต้องการการดูแลเอาใจใส่มากมาย แต่หากต้องการปลูกเป็นพืชสวนครัวคงต้องเตรียมพื้นที่มากหน่อย เพราะทั้งเถาและใบมีขนาดค่อนข้างใหญ่ หากมีพื้นที่มากพอที่จะปลูกก็เพียงหากิ่งแก่ หรือจะเพาะเมล็ดก็ย่อมได้ รดน้ำให้ชุ่มชื้นสักพัก เมื่อออกรากจึงย้ายลงปลูกในที่ที่เตรียมไว้ ค้างสำหรับฟักข้าวน่าจะเป็นค้างที่มีขนาดใหญ่สักหน่อย
หากไม่ชอบกินลูกหรือยอดอ่อนก็ปลูกไว้ดูเล่นเป็นอาหารตาเวลาลูกสุกสีแดง ตัดกับเถาสีเขียวเข้ม ดูเพลินตา ยิ่งเวลามีนกสารพัดชนิดมาจิกกิน ได้ฟังเสียงนกร้อง เหมือนมันจะบอกขอบใจที่มีอาหารไว้ให้กิน
คุณค่าทางอาหาร
ลูกอ่อนของฟักข้าวที่มีหนามแหลม ซึ่งจริงๆ ก็แสนเปราะบาง เป็นหนามที่แทบจะทำร้ายใครไม่ได้เลย นอกจากป้องกันตัวเองเมื่อยังเป็นลูกอ่อนที่ยังไม่ยอมให้นกหนูทั้งหลายมาแตะ ต้อง เก็บเอาลูกอ่อนดังว่านั้นมาปอกเปลือกหั่นใส่แกงเลียง แกงส้ม ต้มจิ้มน้ำพริก รสชาติลูกฟักข้าวก็จะออกขม ๆ นิด ๆ แต่ก็นุ่ม ๆ ลื่นลิ้นกินดีนัก หากเป็นคนชอบฝักที่ออกรสขมรับรองต้องชอบ
ยอดของเถาฟักข้าวนั้นรับประทานได้เหมือนกับพืชวงศ์แตงส่วนใหญ่ วิธีการก็มีตั้งแต่ต้ม ลวกจิ้มน้ำพริก หรือใส่ในแกงส้ม แกงเลียงพร้อมกับลูกอ่อนที่เราเพิ่งหั่นใส่ลงไปก็ย่อมได้ ซึ่งอาจมีวิธีการอื่น ๆ อีกที่นำมาปรุงอาหารได้หลากหลายต่างกันตามแต่ท้องถิ่น
ฟักข้าวเป็นพืชวงศ์แตงที่ดูจะมีสารอาหารมากกว่าญาติ ๆ ในตระกูลเดียวกัน คนเขียนเราเอาว่า อาจเป็นเพราะรสขมนิด ๆ ที่แฝงมาในเนื้อนุ่ม ๆ นั่นเอง ที่ทำให้มีคุณค่าทางอาหารมากขึ้น
ประโยชน์
มีหลักฐานประกอบชัดแจ้งว่า ฟักข้าวทั้งลูกและยอดอ่อนมีแคลเซียมและวิตามินซีสูง มีเส้นใย (Fiber) ช่วยให้ถ่ายสะดวกพืชในวงศ์นี้มักมีรสเย็นจึงน่าจะเป็นพืชผักที่ช่วยลดความร้อน ในร่างกายได้ดี เวลาอากาศร้อน ลองแกงส้มที่ใส่ยอดอ่อนลูกอ่อนของฟักข้าวลงไปด้วย จะช่วยปรับอุณหภูมิในร่างกายให้เย็นลงบ้าง
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
วราภรณ์ วิชญรัฐ, ไม้เลื้อยกินได้, สุรีวิยาสาส์น กรุงเทพมหานคร,2548. 120 หน้า
ภาพประกอบทางอินเทอร์เน็ต
หมวดอาชีพ
