โฉนดที่ดินในประเทศไทยมีหลายประเภท

โฉนดที่ดินในประเทศไทยมีหลายประเภท ทั้งที่สามารถซื้อขายได้ และซื้อขายไม่ได้ มีทั้งแบบโอนกรรมสิทธิ์ได้
และเป็นเพียงหนังสือแสดงสิทธิ์การทำกิน หรือทำประโยชน์ในที่นั้นซึ่งไม่ใช่กรรมสิทธิ์ในที่ดินนั้น
โดยสามารถแบ่งเอกสารสิทธิ์ออกเป็นดังต่อไปนี้

1.หนังสือแสดงสิทธิ์ที่ดิน มี 4 แบบได้แก่
1.1 โฉนดที่ดิน หรือ น.ส.4
เป็นกรรมสิทธิ์ในที่ดิน โฉนดที่ดินสามารถใช้แสดงความเป็นเจ้าของที่ดินนั้น สามารถขายหรือโอน
จำนอง ค้ำประกัน โดยหากทำการซื้อขาย จะต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่
การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์เท่านั้น มิฉะนั้นจะถือ เป็นโมฆะ
มี 6 แบบ ได้แก่ น.ส.4 ก, น.ส.4 ข, น.ส.4 ค, น.ส.4, น.ส.4 ง และน.ส. 4 จ
โดย น.ส.4 จ เป็นโฉนดที่ออกให้ในปัจจุบัน แบบอื่นยกเลิกใช้หมดแล้ว

1.2 ใบจอง หรือ น.ส.2
หนังสือแสดงการยอมให้เข้าครอบครองที่ดินชั่วคราว เป็นหนังสือแสดงสิทธิ์ในที่ดินที่ทางราชการ
ออกให้เพื่อนำไปทำประโยชน์ชั่วคราว หากผู้ที่เข้าครอบครองทำประโยชน์ไม่ได้ภายในระยะเวลาที่กำหนด
ทางราชการก็จะให้ผู้นั้นหมดสิทธิในที่ดิน และมอบสิทธิที่ดินนี้ให้แก่ผู้อื่นแทน
ซึ่งใบจอง หรือ น.ส. 2 จะนำไปขาย โอน จำนองไม่ได้ เว้นแต่การโอนทางมรดกตกทอดแก่ทายาทเท่านั้น

1.3 หนังสือรับรองการทำประโยชน์ หรือ น.ส. 3
หนังสือคำรับรองจากพนักงานเจ้าหน้าที่ ว่าได้ทำประโยชน์ในที่ดินแล้วมีเพียงสิทธิ์ครอบครอง ไม่มีกรรมสิทธิ์
แต่เจ้าของสามารถซื้อขาย โอน จำนองได้ มี 3 แบบ ได้แก่ น.ส. 3 , น.ส. 3 ก, แบบหมายเลข 3 (ปัจจุบันไม่มีการออกแล้ว)
น.ส.3 - เป็นแผนที่รูปลอย ยึดโยงจากต้นไม้หรือวัตถุที่พอจะหาได้บริเวณนั้น มีตำแหน่งไม่แน่นอน
หากจะเปลี่ยนจาก น.ส.3 เป็น โฉนด สามารถทำได้โดยไปที่ สนง.ที่ดิน ในจังหวัดนั้นๆ เพื่อให้พนักงานมารังวัด
และติดประกาศ 30 วัน เผื่อมีคนคัดค้านหากไม่มี สามารถออกโฉนดได้
น.ส.3 ก - ต้องเป็นพื้นที่ ที่มีการทำระวางรูปถ่ายทางอากาศแล้วเท่านั้น แผนที่จะยึดโยงกับรางวาง
มีตำแหน่งแน่นอน สามารถขอออกโฉนดได้ทันที

1.4 ใบไต่สวน หรือ น.ส.5
หนังสือแสดงการสอบสวนเพื่อออกโฉนดที่ดิน หนังสือแสดงสิทธิ์ที่ดินและให้จดทะเบียนสิทธิ์และนิติกรรมในใบไต่สวนได้

2.เอกสารสิทธิ์ที่ราชการออกให้ มี 5 แบบได้แก่
2.1 ภ.บ.ท. 5
เป็นที่ดินมือเปล่า ไม่มีเอกสารสิทธิใดๆทั้งสิ้น ภ.บ.ท.5 เป็นแบบยื่นภาษีบำรุงท้องที่
ไม่ใช่เอกสารแสดงสิทธิครอบครองที่ดิน เพราะเจ้าของที่ดินเป็นของรัฐ เพียงแต่อาจให้มีการใช้ประโยชน์ชั่วคราว
เหมือนการเช่าที่ของรัฐแล้วจ่ายเงินค่าเช่ารายปีให้ โดยเจ้าของก็คือรัฐนั่นเอง
ที่ดินลักษณะนี้ ซื้อขาย ไม่ได้ ส่วนมากจะซื้อขายกันเอง แต่ก็ยันกันได้แค่ คนซื้อ-คนขาย
จะไปยันกับทางราชการไม่ได้ หากมีปัญหา โดนโกง โดนนักเลงมาเฟียยึดที่ เราเอาไปอ้างในศาลไม่ได้
ว่าเราเป็นเจ้าของที่นั้นๆ เพราะไม่ใช่โฉนด ไม่ใช่เอกสารเกี่ยวกับที่ดิน ไม่มีกฎหมายใดๆรองรับ
แต่คนก็ซื้อขายกันอย่างมาก เช่นที่วังน้ำเขียวที่มีปัญหากันมาก

2.2 น.ค. 3
เป็นหนังสือแสดงการทำประโยชน์ ออกโดยนิคมสร้างตนเอง จัดที่ดินเพื่อการครองชีพ

2.3 ส.ท.ก.
เป็นหนังสือสิทธิทำกินในเขตป่าไม้ ซึ่งทางกรมป่าไม้เป็นผู้ออกให้

2.4 ส.ป.ก
เป็นสิทธิในการทำเกษตรกรรม รวมตลอดจนถึงการจัดที่อยู่อาศัยในที่ดินเพื่อเกษตรกรรมนั้น
ไม่ใช่กรรมสิทธิ์ในที่ดินเป็นแค่เป็นสิทธิ์ครอบครองที่ดินเพื่อใช้ประโยชน์ทำเกษตรกรรม จึงซื้อขายโอนไม่ได้
นอกจากตกทอดแก่ทายาทใช้ทำเกษตรกรรมต่อไป

3.เอกสารสิทธิ์ประเภทที่ราษฎรทำขึ้นเอง หรือ ส.ค.1 (แล้วไปแจ้งต่อทางราชการ)
3.1 ส.ค.1
แบบแจ้งการครอบครองที่ดิน ผู้ที่ครอบครอง และทำประโยชน์อยู่ในที่ดินก่อน 1 ธ.ค.2497
ไปแจ้งการครอบครองต่อนายอำเภอท้องที่ภายใน 180 วัน เพื่อสิทธิครอบครอง ไม่ใช่กรรมสิทธิ์ในที่ดินโอนไม่ได้
ส่วนมากเป็นแถวบ้านนอก ซื้อขายได้ ส่งมอบได้ แต่ไม่สามารถโอนได้

ดังนั้น ในการซื้อที่ดินโปรดระมัดระวังเรื่องเอกสารสิทธิ์ต้องเป็นโฉนดที่ดิน หรือ น.ส.4
ที่เป็นกรรมสิทธิ์เท่านั้นจึงจะสามารถซื้อขาย หรือโอนให้ผู้อื่นได้ นอกนั้นเป็นสิทธิ์ครอบครองเพื่อทำประโยชน์
ไม่สามารถซื้อขายหรือโอนได้สามารถ ตกทอดเป็นมรดกได้เท่านั้น เว้นแต่โอนโดยการส่งมอบการครอบครอง
ยอมให้ผู้อื่นมาใช้ประโยชน์ในสิทธิครอบครองที่ดินของตน แต่ผู้รับมอบ หรือรับจำนองจะต้องเสี่ยงภัยเอาเองเพราะไม่ใช่กรรมสิทธ์
เมื่อมีผู้มาแย่งสิทธิครอบครอง หรือเจ้าของ หรือญาติของเจ้าของมายึดไป เราจะเสียสิทธิการครอบครองนั้นทันที
ทางที่ดีควรซื้อที่ดินที่มีกรรมสิทธิ์จะปลอดภัยกว่าไม่ต้องกังวล เมื่อเกิดปัญหาในภายหลัง