ต่อไป →

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๒๙  การเห็นสมณะ

(สมนานญฺ จ ทสฺสนํ  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** สมณะแปลว่าความสงบ ซึ่งประสบทางสว่างที่สร้างสรรค์ สำรวมกายวาจาใจไม่ผูกพัน กับกิเลสนับอนันต์ในโลกา ** อันการเห็นคือการที่เคารพ เมื่อได้พบน้อมกายใจเข้าไปหา การบำรุงการระลึกด้วยศรัทธา ฟังวาจาแนะนำธรรมคุณ ** สมณะมีลักษณะต่อไปนี้ เป็นผู้ที่ไม่ว่าร้ายให้เคืองขุ่น ไม่เบียดเบียนผู้อื่นคอยค้ำจุน เป็นบรรพชิตจิตการุณอบอุ่นใจ ** รู้จักประมาณในปัจจัยสี่ ทั้งยินดีความสงัดวัตรยิ่งใหญ่ หมดกิเลสทั้งปวงสิ้นห่วงใย หนีความชั่วห่างไกลอย่างยืนยง ** เห็นสมณะควรจะนอบน้อมไหว้ นิมนต์ให้แสดงธรรมตามประสงค์ พึงถวายสิ่งของดังจำนง อุปถัมภ์มั่นคงด้วยศรัทธา ** อานิสงส์มากมีที่พึ่งได้ เกิดจากความสงบใจควรใฝ่หา ได้ทำบุญสร้างกุศลผลตามมา ทั้งชาตินี้ชาติหน้าชั่วกัปกัลป์ ** ได้รับการอบรมและสั่งสอน ละนิวรณ์หลีกอบายหมายสวรรค์ ละความชั่วทำความดีชั่วชีวัน มีความสุขนิรันดร์ไม่สั่นคลอน เรื่อง คุณธรรมอันทำให้เป็นสมณะ ** ในครั้งหนึ่งสมเด็จพระชินศรี ทรงเกิดมีพระประสงค์จะสั่งสอน ให้เหล่าพระภิกษุได้สังวร จะยืนเดินนั่งนอนต้องสำรวม ** จึงตรัสว่าพวกเธอเป็นสมณะ ต้องเป็นผู้สมถะไม่หละหลวม ทั้งหิริโอตตัปปะอย่ากำกวม    เธอจงสวมหัวใจใส่ด้วยธรรม ** สมณะต้องเป็นผู้มีสัจจะ ยึดถือธรรมของสมณะจะคมขำ เราบอกแล้วพวกเธอต้องจดจำ เพื่อน้อมนำไปปฏิบัติตัดบ่วงมาร ** อันข้อความธรรมหมวดนี้ที่จะกล่าว คือเรื่องราวดีเด่นเป็นรากฐาน การประพฤติปฏิบัติมาช้านาน พวกเธอจงสืบสานให้ยืนยาว ** หนึ่ง “กายสมาจาร” การระวัง ไม่ให้กายพลาดพลั้งต้องอื้อฉาว จะรักษาให้บริสุทธิ์ประดุจดาว ที่ผ่องใสสุกสกาวไร้ราคิน ** ประพฤติตนเป็นคนที่เปิดเผย ไม่มีช่องใดเลยให้ติฉิน สำรวมกายไร้ตำหนิเป็นอาจิณ งามผ่องใสสูญสิ้นคำนินทา ** สอง “วจีสมาจารบริสุทธิ์” งามผ่องผุดกล่าวขานไม่มุสา ไม่ส่อเสียดไม่เพ้อเจ้อให้ระอา มีปิยวาจาชั่วฟ้าดิน ** สาม “มโนสมาจารบริสุทธิ์” ระวังใจประดุจไข่ในหิน ไม่ยกตนข่มท่านจะเคยชิน เกิดเป็นรอยมลทินสิ้นความอาย ** สี่ “อาชีวะบริสุทธิ์” ดุจผ้าขาว ที่ไม่เปื้อนราคีคาวงามเหลือหลาย การเลี้ยงชีพสุจริตไม่กล้ำกราย พาตัวห่างหนีหายการโกงกิน **  ห้า “สำรวมอินทรีย์หก” ไม่หมกมุ่น ไปติดในกามคุณจะถูกหมิ่น ถ้าเผอเรอศีลขาดธรรมพังภินท์ สติบินหนีไปไกลจากกาย ** ไม่ยินดียินร้ายให้ไหวหวั่น เมื่อตานั้นเห็นรูปงามเฉิดฉาย เมื่อหูได้ยินเสียงทั้งหญิงชาย ไม่งมงายสำรวมใจไว้เร็วพลัน ** จมูกได้รับกลิ่นทั้งเหม็นหอม ก็ไม่ยอมหวั่นไหวใจตั้งมั่น หรือลิ้นได้รับรสทั้งหวานมัน ไม่ผูกพันยินดีและปรีดา ** หก “รู้จักประมาณการบริโภค เพราะความหิวเป็นโรคต้องรักษา ด้วยอาหารที่เราหาได้มา แต่จงอย่าติดใจในรสเลย ** ทานอาหารเพื่อขจัดอาการหิว ไม่ใช่เพื่อประเทืองผิวขอเฉลย ไม่ใช่เพื่อมัวเมานะเธอเอย เพื่อพรหมจรรย์ขอเอ่ยจงจดจำ ** เจ็ด “ประกอบความเพียรอยู่เสมอ” ไม่เลยละเผอเรอจนระส่ำ ไม่เห็นแก่หลับนอนให้ระกำ เพียรบำเพ็ญสมณะธรรมอยู่ร่ำไป ** แปด “มีสติสัมปชัญญะ” เป็นธรรมมีอุปการะที่ยิ่งใหญ่ ระลึกได้ว่าเคยทำซึ่งสิ่งใด รู้สึกตัวว่าอะไรกำลังทำ ** เก้า ”อยู่ในเสนาสนะอันสงัด” เพื่อขจัดกิเลสที่กระหน่ำ มีนิวรณ์ทั้งห้าพาชอกช้ำ ละเสียได้จะนำความสุขมา ** ใจบริสุทธิ์ผ่องใสไม่เศร้าหมอง ดุจนำโซ่ที่คล้องนานหนักหนา ออกจากคอทรมานทุกเวลา รู้สึกเบากายาหาใดปาน ** ละนิวรณ์ได้แล้วผ่องแผ้วยิ่ง เป็นความสุขแท้จริงขอกล่าวขาน ทำฌานสี่ให้เกิดทุกประการ ถึงอาสวักขยยานสำเร็จพลัน (อาสวักขยญาณ = อา-สะ-วัก-ขะ-ยะ-ยาน) ** หมดตัณหาสิ้นกิเลสเหตุแห่งทุกข์ พบความสุขได้ชื่อว่าพระอรหันต์ นี่แหละธรรมที่สมณะประพฤติกัน สุขนิรันดร์นั่นหรือคือนิพพาน

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๓๐  การสนทนาธรรมตามกาล

(กาเลน ธมฺมสฺสากจฺฉา  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** สนทนาธรรมตามกาลบันดาลให้ เพิ่มความรู้ความเข้าใจให้ไพศาล เรื่องไม่รู้จะได้รู้อย่างเบิกบาน ไม่หดหู่ฟุ้งซ่านจนร้อนรน ** หลักการสนทนาธรรมจำเอาไว้ แบ่งออกได้สามชนิดจิตกุศล จะได้บุญจุนเจือเป็นมงคล มีสุขล้นเพลิดเพลินเกินพรรณนา ** หนึ่ง “สนทนาในธรรม” คำของพระ เรื่องที่จะพูดคุยหรือปรึกษา จะต้องเกี่ยวกับธรรมของศาสดา จึงสมควรนำพามาจำนรรจ์ ** สอง “สนทนาด้วยธรรม” จำเถิดหนา ผู้ที่จะพูดจามีธรรมมั่น เช่นสัมมาคารวะสร้างสัมพันธ์ กราบไหว้กันตามฐานะจะอำนวย ** สาม “สนทนาเพื่อธรรม” นำมาใช้ เพื่อจะได้สุขใจเพราะธรรมช่วย จะศึกษาเรียนรู้ไม่งงงวย พ้นความซวยด้วยธรรมช่วยนำทาง ** เรื่องที่ควรสนทนานำมากล่าว เป็นเรื่องราวของธัมมะเพื่อสะสาง ทั้งกิเลสและตัณหาให้จืดจาง จะพบทางสว่างอย่างแน่นอน ** หนึ่ง “คุยกันในเรื่องความมักน้อย” เพื่อปลดปล่อยความอยากได้ให้ถ่ายถอน ทั้งเอารัดเอาเปรียบก็แคลนคลอน ต้องม้วยมรณ์เพราะมักน้อยคอยกีดกัน ** สอง “คุยกันในเรื่องความสันโดษ” เพราะฟุ้งเฟ้อมีโทษอย่างมหันต์ ไม่ดิ้นรนอยากได้ทรัพย์อนันต์ ใช้ชีวิตประจำวันแบบพอดี ** สาม “คุยกันในเรื่องความสงัด” เพื่อขจัดอกุศลหม่นหมองศรี ความสงบเป็นบ่อเกิดบารมี หนทางชี้พ้นอบายคลายกังวล ** สี่ “คุยกันในเรื่องไม่คลุกคลี” เป็นวิธีให้เกิดบรรลุผล คลุกคลีกันจะทำให้วกวน โลภโกรธหลงที่ร้อนรนจะตามมา ** ห้า “คุยกันในเรื่องทำความเพียร” เพื่อขจัดสิ่งเบียดเบียนคือตัณหา และกิเลสทั้งปวงในโลกา ให้เบาบางร้างราลดน้อยลง ** หก “คุยกันในเรื่องรักษาศีล” ไม่ต้องปีนต้นงิ้วดังประสงค์ พ้นนรกทุกขุมเมื่อปลดปลง ศีลมั่นคงอบายอย่าหมายเลย ** เจ็ด “คุยกันในเรื่องสมาธิ” ตั้งจิตมั่นมีสติอย่านิ่งเฉย ประพฤติธรรมภาวนาอย่าเฉยเมย ให้คุ้นเคยเป็นนิสัยไปชั่วกาล ** แปด “คุยกันในเรื่องของปัญญา” เพื่อนำพาให้รอบรู้กัมมัฏฐาน โลกธรรมวิปัสสนาญาณ   ได้พบพานความจริงสิ่งไม่ตาย ** เก้า “คุยกันในเรื่องของวิมุตติ” ใจผ่องผุดสมหวังดังจันทร์ฉาย สิ้นตัณหาไร้กิเลสเหตุวุ่นวาย เมื่อหลุดพ้นสบายทั้งกายใจ ** สิบ “คือเรื่องภาวะการพ้นทุกข์” .ใจเกษมคือสุขที่ยิ่งใหญ่ ปราศจากมลทินสิ้นเยื่อใย ละโลกไปสุคติมีแน่นอน ** การพูดคุยเป็นเบื้องต้นพ้นอาสวะ แต่ผลจะบังเกิดด้วยการถอน ทั้งกิเลสทั้งตัณหาและนิวรณ์ ปฏิบัติไม่ขาดตอนมองเห็นธรรม ** สนทนาธรรมเป็นมงคลผลที่ได้ จะทำให้จิตผ่องใสใจอิ่มหนำ ขจัดข้อสงสัยใจน้อมนำ ไม่ให้หลงในทางต่ำจิตสำราญ ทางเสื่อม – ทางเจริญ ** ในสมัยที่องค์พระศาสดา เสด็จมาเชตวันพระวิหาร สาวัตถีพาราทรงเบิกบาน ท่ามกลางบริวารของพระองค์ ** ในครั้งนั้นเมื่อล่วงปฐมยาม เทวดารูปงามร่างระหง มาเข้าเฝ้าด้วยเหตุเจตจำนง เพื่อเจาะจงถามปัญหาพระภูมี ** บังคมแล้วยืนในที่อันควร ซึ่งเป็นส่วนที่เหมาะสมก้มเกศี ประณมมือขึ้นทำอัญชลี บังคมแล้วเอ่ยวจีทูลถามมา ** ภนฺเต ข้าแต่ท่านผู้เจริญ ตัวข้าน้อยบังเอิญมีปัญหา จึงใคร่ที่จะขอความเมตตา โปรดทรงวิสัชนาตามเห็นควร ** อะไรที่เป็นทางของคนเสื่อม ซึ่งจะเชื่อมสู่อบายได้หลายส่วน อีกทั้งความเจริญไม่เรรวน โปรดใคร่ครวญสงเคราะห์ตามเหมาะเทอญ ** พระพุทธองค์ได้ตรัสถึงสาเหตุ แยกประเภทด้วยลีลาดังหงส์เหิน เหล่าพุทธบริษัทฟังกันเพลิน ใคร่ชวนเชิญมวลประชามาฟังกัน ** คนจะเสื่อมเพราะประมาทขาดธรรมะ ทั้งทอดทิ้งธุระละเรื่องขันธ์ ไม่สำรวมอินทรีย์ทุกวี่วัน ขอจำนรรจ์สาธกยกถ้อยคำ ** “ผู้ชังธรรม  ผู้รู้ชั่ว” พามัวหมอง เป็นครรลองของอบายหมายกระหน่ำ ความเสื่อมทรามถามหาพาระกำ ต้องชอกช้ำทุกข์โหมโทรมใจกาย ** ชอบใจธรรมของอสัตบุรุษ” จะยื้อยุดปัญญาพาเสียหาย ความชั่วร้ายจะคลอบคลุมซุ่มทำลาย ความสุขหายกิเลสหนาพาร้อนรน ** “คนชอบนอนเกียจคร้านและโกรธง่าย” ตกเป็นเหยื่อแพ้พ่ายให้หมองหม่น อกุศลกรรมนำพาให้อับจน เกิดเป็นคนมีธรรมะจะรุ่งเรือง ** “ไม่เลี้ยงบิดามารดา” ชั่วช้านัก ไม่คิดถึงความรักอันฟูเฟื่อง ที่มอบให้ทั้งชีวิตจิตประเทือง ทั้งสิ้นเปลืองข้าวปลาหาให้กิน ** “คนที่ลวงสมณะ” มุสาวาท ทำลายปราชญ์ผู้หวังดีมิใจหิน การพูดปดตกนรกเป็นอาจิณ มีมลทินติดกายจนวายปราณ ** “ผู้ตระหนี่” ไม่มีมิตรสหาย เหมือนทำลายทางชีวิตติดสงสาร ความตระหนี่คือพิษจิตเป็นพาล ละสันดานตระหนี่เถิดสุขเกิดมา ** “นักเลงหญิงหรือสุรา” จะพาวุ่น มีความทุกข์เป็นทุนเศร้าหนักหนา เสียทรัพย์สินเงินทองหมองอุรา สิ้นชีวาไฟนรกหมกไหม้ตัว ** “ไม่พอใจในภรรยาสามีตน” เที่ยวซุกซนกับใครใครเขาไปทั่ว หลงระเริงลูกเมียเขาเพราะเมามัว เดินทางผิดคิดชั่วสร้างกรรมเวร ** “เป็นคนทะยานอยากมากตัณหา” คือเหตุพาอับอายชั่วหลานเหลน ใช้ชีวิตในทางเสื่อมไร้กฎเกณฑ์ นับเป็นเดนสังคมจมโลกันต์ ** ส่วนข้อธรรมตรงกันข้ามตามที่กล่าว เป็นเรื่องราวทางเจริญเดินสู่ฝัน ที่ยิ่งใหญ่ในโลกาค่าอนันต์ มีสวรรค์เป็นแดนเกิดเลิศธาตรี ** ผู้รู้ดีมีบัณฑิตเป็นที่รัก มีความเพียรยิ่งนักขมันขมี เลี้ยงบิดามารดาเป็นอย่างดี มีปิยะวจีเป็นพลัง ** มีจิตใจเอื้อเฟื้อและเผื่อแผ่ ไม่ท้อแท้หยิ่งยโสหรือโอหัง รักสันโดษมักน้อยอย่างจริงจัง ปลูกสำนึกให้ฝังอย่างมั่นคง

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๓๑  การบำเพ็ญตบะ

(ตโป จ  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** “ตปะ” แปลว่าการเผาบาป กรรมที่หยาบให้หมดไปไม่ไหลหลง ทำให้ใจบริสุทธิ์ด้วยการปลง ปล่อยวางลงจะสว่างห่างอบาย ** ความหมายของการบำเพ็ญตบะ คือการใช้ธัมมะเผาสลาย ซึ่งกิเลสเหตุพาให้วุ่นวาย กิเลสสิ้นทุกข์คลายสบายใจ ** ตบะธรรมในพุทธศาสนา ขอยกมาให้รู้แจ้งแถลงไข เป็นแนวทางปฏิบัติขจัดไฟ ที่เผาไหม้ในอุรามานานครัน ** คือ “อินทรีย์สังวร” อ้อนเฉลย ขอเปิดเผยสิ่งจะมารังสรรค์ ช่วยประหารอภิชฌามาโรมรัน คอยฟาดฟันทำลายให้ร้อนรน **  “อาตาปี” คือความเพียรและมุ่งมั่น ช่างขยันทำงานไม่หมองหม่น คอยกำจัดความเกียจคร้านให้อับจน ชีวิตไม่มืดมนและหมองมัว ** “ขันติ” ความอดทนเพื่อพ้นทุกข์ เมื่อผลสุกจะสลายซึ่งความชั่ว คือย่อท้ออ่อนแอและความกลัว ปิดรอยรั่วของใจที่ไหวเอน ** ธุดงค์วัตร” จะขัดเกลากิเลส ซื่งเป็นเหตุมักมากอยากดังเด่น ธุดงค์จะทำให้ไม่เหลือเดน จะป้องกันกรรมเวรให้ห่างไกล ** “ศีล” รักษาใจกายและวาจา ให้สงบดูสง่าและสดใส อีกหมดจดจากทุจริตผ่องอำไพ อกุศลใดใดไม่เกี่ยวพัน **  “สมาธิ” ความตั้งมั่นแห่งดวงจิต จะพิชิตนิวรณ์ห้ามาขวางกั้น ไม่ให้บรรลุความดีนิจนิรันดร์ ตกนรกปิดสวรรค์และนิพพาน ** “วิปัสสนาปัญญา” ความรู้รอบ ส่วนประกอบที่สำคัญของสังขาร มีเกิดแก่เจ็บตายไปตามกาล จะเผาผลาญความเห็นเป็นอัตตา ** การบำเพ็ญตบะมีอานิสงส์ ให้มั่นคงในพระพุทธศาสนา ป้องกันบาปและกำจัดบาปนานา บรรลุฌานสิ้นตัณหามาครอบงำ ** พร้อมทำให้รู้แจ้งอริยสัจ เป็นธัมมะปรมัตถ์อันดื่มด่ำ จะทำลายความทุกข์ความระกำ ที่ล่วงล้ำจิตใจผู้ใฝ่ดี เรื่อง การบำเพ็ญตบะ ** เมื่อครั้งพระพุทธองค์ได้ประทับ ณ ที่บรรพตาพาสุขี ชื่อภูเขาคิชฌกูฏขุนคีรี ราชคฤห์ธานีที่งดงาม ** สันธานคหบดีมีศรัทธา ได้มุ่งหน้าไปเฝ้าเพื่อทูลถาม ข้อสงสัยในธรรมที่ลุกลาม เพื่อลดความร้อนรนกระวนกระวาย ** เมื่อเดินถึงปริพาชการาม ของนิโครธผู้ลือนามกับสหาย ร่วมประชุมคุยกันอย่างมากมาย จึงแวะเข้าทักทายเชื่อมไมตรี ** พวกนิโครธต่างสรวลเสและเฮฮา คำพูดจาชวนให้น่าบัดสี หาสาระสักนิดก็ไม่มี เห็นสันธานคหบดีหยุดคุยกัน ** สันธานจึงได้เอ่ยเผยวจี ปริพาชกนี้ช่างขยัน พูดคุยไร้สาระทุกวี่วัน เสียงดังลั่นโวยวายคล้ายคนพาล ** ส่วนองค์สมเด็จพระโคดม น่าชื่นชมชอบสงบได้ประสาน ความสงัดวิเวกเป็นประธาน เป็นความสุขสำราญของพระองค์ ** นิโครธปริพาชกจึงกล่าวว่า พระศาสดาทรงมีจุดประสงค์ จะหลบหลีกผู้คนอย่างเจาะจง เพราะท่านคงไร้ปัญญามาพูดคุย ** ถ้าพระองค์ทรงอยู่ในที่นี่ จะต้อนให้หัวหมุนจี๋จนหลุดลุ่ย เหมือนหม้อเปล่าถูกหมุนจนกระจุย เราจะลุยจนพระองค์ทรงเหนื่อยแรง ** พระพุทธองค์ทรงสดับสนทนา ด้วยทิพย์โสตอภิญญาไม่หน่ายแหนง รู้เรื่องราวทั้งหมดไม่เคลือบแคลง อยากแสดงให้เห็นความเป็นจริง ** จึงเสด็จมาจงกรมริมสระน้ำ ที่งามล้ำสดใสไปทุกสิ่ง ชื่อสุมาคธาน่าพักพิง ทั้งค่างลิงสัตว์นานาระเริงไพร ** นิโครธได้มองเห็นจึงสั่งศิษย์ เลิกคุยโววิปริตเรื่องเหลวไหล พระพุทธองค์จึงได้ทรงคลาไคล เสด็จไปที่ประชุมกลุ่มสัมพันธ์ ** สมเด็จพระพุทธองค์ได้ตรัสถาม ถึงเนื้อความที่ปรึกษาเฮฮาลั่น นิโครธจึงเล่าถวายไปโดยพลัน ทุกถ้อยคำที่จำนรรจ์กับบริวาร ** ปริพาชกทูลถามซึ่งปัญหา กับสมเด็จพระศาสดาอย่างอาจหาญ ว่าทรงสอนสาวกให้เบิกบาน ในพรหมจรรย์อันโอฬารด้วยธรรมใด ** พระองค์จึงได้ตรัสพระวัจจนะ ว่าธรรมะที่สอนนั้นยิ่งใหญ่ แม้เราบอกพวกท่านไม่เข้าใจ เพราะลัทธิต่างไปคนละทาง ** เรามาคุยในเรื่องที่ท่านรู้ เราคิดดูเหมาะสมกันทุกอย่าง เพราะท่านรู้ท่านเข้าใจไม่ระคาง จะได้ไม่ต้องอ้างถูกรังแก ** อันพวกเราพอใจรังเกียจบาป บำเพ็ญตบะเพื่อปราบสิ้นกระแส จึงอยากทราบความคิดเห็นที่แน่แท้ อย่างไรแน่สมบูรณ์ไม่สมบูรณ์ ** พระพุทธองค์ตรัสว่าฟังนะท่าน อันว่าการล้างบาปให้สิ้นสูญ เป็นสิ่งที่ประเสริฐเจิดจำรูญ จะเพิ่มพูนซึ่งบุญอันสุนทร ** ตบะที่พวกท่านนั้นบำเพ็ญ ไม่ว่าเป็นเปลือยกายให้ล่อนจ้อน ไร้มารยาทเลียมือเฝ้าอ้อนวอน ให้คนจรสนใจใคร่ศรัทธา ** ไม่กินเนื้อไม่กินปลาอดอาหาร ทรมานนอนบนหนามให้กังขา ในบรรดาตบะที่กล่าวมา ท่านคิดว่าสมบูรณ์แล้วหรือยัง ** ฝ่ายนิโครธตอบว่าสมบูรณ์แล้ว เพราะเป็นแนวรังเกียจบาปที่ฉมัง แต่เราว่ายังบกพร่องโปรดจงฟัง ท่านจงนั่งเราจะอรรถาธิบาย ** พระพุทธองค์ทรงกล่าวเป็นข้อข้อ ครั้นบำเพ็ญไม่ทำต่อเพราะเบื่อหน่าย จึงยึดมั่นตบะละใจกาย เพราะมั่นหมายว่าสำเร็จตามต้องการ ** ยกตนข่มผู้อื่นเพราะหลงผิด มัวหลงคิดมัวเมาเป็นกิ่งก้าน ติดในลาภสักการะเป็นสันดาน ติดรสชาติอาหารจนเมามัว ** บำเพ็ญตบะเพียงให้คนเคารพ แล้วประจบเอาหน้าพายิ้มหัว คอยรุกรานสมณะให้เกรงกลัว กล่าวโอ้อวดไปทั่วตบะเรา ** ไม่ยอมรับในเรื่องที่ควรรับ มักผูกโกรธประกอบกับความโง่เขลา ลบหลู่คุณถือตัวจัดไม่ขัดเกลา ยึดถือเอาความตระหนี่มีมายา ** นิโครธเอ๋ยสิ่งที่เรากล่าวมานี้ ตัวบ่งชี้อุปกิเลสเหตุปัญหา ของผู้บำเพ็ญตบะในโลกา ที่เรียกว่าความเศร้าหมองใช่หรือไร ** ฝ่ายนิโครธฟังจบสงบนิ่ง ก้มหน้ารับความจริงว่าใช่ใช่ บางคนมีอุปกิเลสทุกอย่างไป แล้วแต่ใครจะฝึกฝนให้พ้นมัน ** ดูกรนิโครธโปรดฟังเถิด   จะได้เกิดความเข้าใจไม่ไหวหวั่น ยึดตบะแต่บริสุทธิ์มีเหมือนกัน อุปกิเลสไม่มีวันเศร้าหมองเลย ** เช่นสาวกของเราเป็นตัวอย่าง มีสังวรคอยขัดขวางขอเปิดเผย ได้แก่ความระวังจนคุ้นเคย ความเศร้าหมองถูกสังเวยด้วยคุณธรรม ** สังวรสี่มีฤทธามหาศาล กำจัดมารทำหน้าที่อุปถัมภ์ แก่ผู้บำเพ็ญตบะเป็นประจำ ได้ชื่นฉ่ำบริสุทธิ์ดุจเดือนเพ็ญ ** หนึ่ง “งดเว้นจากการฆ่าหมู่สัตว์ เที่ยวประหัตประหารเป็นของเล่น ไม่ดีใจเมื่อผู้อื่นต้องลำเค็ญ ทุกข์ทรมานแสนเข็ญทั้งใจกาย ** สอง “ไม่ลักทรัพย์หรือใช้ให้ลักทรัพย์” เป็นการทำที่นับว่าเสียหาย ไม่ยินดีพฤติกรรมน่าอับอาย ผิดศีลธรรมอย่างเลวร้ายในสังคม ** สาม “ไม่พูดปดหรือใช้ให้พูดปด” พูดเพ้อเจ้อจะรันทดพาขื่นขม ตกนรกอบายให้โศกตรม เว้นเสียได้น่าชื่นชมสุขกายใจ ** สี่ “ไม่เสพกามหรือใช้ให้เสพกาม” ดูไม่งามจะหมกมุ่นและฝันใฝ่ อยู่ในกามตัณหาอยู่ร่ำไป เป็นสาเหตุทำให้เกิดมลทิน ** เมื่อเกิดมีสังวรทั้งสี่แล้ว ดวงจิตจะผ่องแผ้วเป็นนิจสิน พึงเสพความสงัดอยู่อาจิณ ชำระจิตตัดสิ้นจากนิวรณ์ ** จิตสงบตั้งอยู่ในพรหมวิหาร ครบทั้งสี่ประการไม่ทอดถอน คือเมตตากรุณาครบวงจร และคำสอนอุเบกขามุทิตา ** ธรรมเหล่านี้ล้วนแต่เป็นคำสอน เป็นขั้นตอนเริ่มต้นแสวงหา โมกขธรรมอันล้ำเลิศของศาสดา สอนสาวกเรื่อยมาทั่วหน้ากัน ** ธรรมเหล่านี้ที่เราใช้สอนสั่ง ให้สาวกลุกนั่งหฤหรรษ์ ทุกคนจึงสดใสในพรหมจรรย์ มีคืนวันล่วงไปอิ่มในบุญ ** ถึงตอนนี้สันธานได้ไต่ถาม ที่นิโครธลวนลามให้เคืองขุ่น ว่าพระพุทธองค์ไร้ปัญญามาเจือจุน จะแกล้งให้หัวหมุนจนเสียคน ** นิโครธได้ประจักษ์อย่างแน่วแน่ พุทธองค์เป็นเพชรแท้ไม่มัวหม่น ทรงเลิศด้วยปัญญาในสากล ผู้หลีกพ้นสังสารวัฏตัดบ่วงมาร ** จึงได้เอ่ยวาจาขมาโทษ ขอจงโปรดอโหสิที่กล่าวขาน ได้ล่วงเกินเพราะความโง่ดักดาน ขอพระองค์ทรงประทานความเมตตา ** พระพุทธองค์ตรัสว่าช่างมันเถิด เรื่องที่เกิดผ่านไปไม่ถือสา โปรดจงลืมมันไปไม่นำพา แล้วเสด็จไคลคลามิช้าพลัน

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๓๒  การประพฤติพรหมจรรย์

(พรฺหฺมจริยญฺจ  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** พรหมจรรย์คือความประพฤติอันประเสริฐ เป็นแดนเกิดของพรหมในสวรรค์ คือความดีน่าสรรเสริญเกินจำนรรจ์ และหนทางสร้างสรรค์สู่นิพพาน ** พรหมจรรย์นั้นมีความหมายว่า ปรมัตถโชติกาได้กล่าวขาน ขุททกนิกายคือคำนาน มีอยู่สี่ประการโปรดจงฟัง ** หนึ่ง “เมถุนวิรัติ” จัดว่างาม เว้นจากการเสพกามอย่างขึงขัง แม้ภรรยาของตนอย่างจีรัง ไม่อินังในกลกามโลกีย์ ** สอง “สมณธรรม” เป็นธรรมที่สดใส เหนืออื่นใดคือคำสอนพระชินศรี ปฏิบัติธรรมสมณะไร้ราคี เจริญกัมมัฏฐานนั่นดีไม่ขุ่นมัว ** สาม “ศาสนา” คือคำสอนพระพุทธองค์ ปฏิบัติตรงปฏิบัติดีหนีความชั่ว จิตผ่องใสใจสงบค้นพบตัว กิเลสที่พันพัวถูกฆ่าพลัน ** สี่ “อริยมรรค” คือหนทางที่ยิ่งใหญ่ เพื่อเดินไปสู่นิพพานอันสุขสันต์ ความเห็นชอบดำริชอบคุณอนันต์ อรหันต์สุดท้ายพึงหมายปอง ** ส่วนในมังคลัตถทีปนี กล่าวว่ามีสิบข้อขอสนอง เป็นความรู้เสริมศรัทธาให้เรืองรอง พรหมจรรย์ไม่บกพร่องจนเสียการ ** “ทาน” คือการเสียสละและแบ่งปัน เพื่อมนุษย์ด้วยกันเพราะสงสาร ทั้งสิ่งของความรู้มาเจือจาน ให้อภัยเป็นทานด้วยเมตตา ** “เวยยาวัจจะ” คือการขวนขวาย ทำประโยชน์หลากหลายไม่กังขา ให้บังเกิดแก่ผู้อื่นด้วยเจตนา เพื่อสังคมล้ำค่าทุกข์ไม่มี ** “เบญจศีล” ตั้งอยู่ในศีลห้า จะควบคุมกายวาจาให้ถ้วนถี่ ไม่ลักทรัพย์ฆ่าสัตว์ตัดชีวี ไม่เบียดเบียนด้วยวจีให้ร้อนรน ** “อัปปมัญญา” แผ่เมตตาแก่หมู่สัตว์ ในสังสารวัฏทุกแห่งหน ไม่จำเพาะเจาะจงตัวบุคคล แบ่งส่วนบุญและกุศลด้วยเต็มใจ ** “สทารสันโดษ” โปรดเมียตน พอใจไม่ดิ้นรนไปมีใหม่ มีรักเดียวใจเดียวตลอดไป ไม่เยื่อใยใฝ่หามาครอบครอง ** เมถุนวิรัติ” เว้นจากเสพเมถุน กามคุณจะทำให้เศร้าหมอง อย่าเอาแต่สนุกควรไตร่ตรอง เพราะผลของสนุกจะทุกข์นาน ** “วิริยะ” ทำความเพียรชำระบาป ที่แสนหยาบชั่วช้ามาเผาผลาญ ให้ใจใสสะอาดตลอดกาล อกุศลวายปราณจบสิ้นลง ** “อุโบสถ” รักษาศีลอุโบสถ ที่กำหนดข้อห้ามปรามโลภหลง ให้มีกายวาจามั่นดำรง อยู่ในองค์ความดีที่ยงยืน ** อริยมรรค” คือแนวทางที่ใหญ่ยิ่ง เป็นความจริงเพื่อหลุดพ้นอันราบรื่น คือการเดินสายกลางไม่หวนคืน สุขอื่นอื่นเทียบไม่ได้อย่ารอรี ** “ศาสนา” คือปฏิบัติธรรมทุกข้อ ไม่ย่อท้อตั้งมั่นเพื่อสุขี ปฏิบัติตามคำสอนองค์ภูมี ไม่ให้ทุกข์ย่ำยีจงตริตรอง ** ทั้งหมดนี้ข้าศึกพรหมจรรย์ ที่ห้ำหั่นทำให้ใจเศร้าหมอง สามประการสำคัญหมั่นยึดครอง คอยจ้องมองทำลายให้ยับเยิน ** “กามตัณหา” คือความทะยานอยาก เกิดยินดีมักมากต่อสรรเสริญ ทั้งรูปเสียงกลิ่นรสจนเพลิดเพลิน หลงมัวเดินในวังวนจนหลงทาง ** “ปมาทะ” ประมาทในวัยเวลา ด้วยคิดว่ายังหนุ่มสาวราวฟ้าสาง ยังอีกนานชีวิตจึงวายวาง บุญกุศลไม่สร้างปล่อยว่างฟรี ** “โกธะ” ความขัดเคืองและอึดอัด ที่ต้องถูกจำกัดเฉพาะที่ ให้อยู่แต่ในกรอบของความดี สุดแสนที่จะรำคาญบ่นพึมพำ ** จงฟังก่อนเถิดภิกษุทั้งหลาย มีมนุษย์มากมายที่ถลำ ปล่อยให้อวิชชาเข้าครอบงำ ดังม่านดำบังตาให้มืดมน ** เห็นสิ่งที่ไม่ดีว่าเป็นดี ปัญญามีเหมือนไม่มีขาดเหตุผล เสมือนทารกน้อยที่ซุกซน หลงเข้าป่าผจญอันตราย ** อันมนุษย์ในโลกของเราไซร้ ดูร่าเริงสดใสมีความหมาย แต่ส่วนลึกของใจแสนวุ่นวาย ว้าเหว่และเดียวดายสักปานใด ** ถ้าหากว่าว้าเหว่ในชีวิต ไม่มีสิ่งจะยึดติดเป็นหลักให้ เหมือนไม้หลักปักเลนที่เอนไกว เป็นที่พึ่งไม่ได้โปรดจงฟัง ** ธรรมคือสิ่งสำคัญมากที่สุด ในชีวิตมนุษย์สุดจะหยั่ง จะเพศใดภาวะใดมั่นจิรัง ประดุจดังเกราะหุ้มคุ้มกันภัย ** แม้ว่าจะประสบความทุกข์ยาก จะลำบากหมดสิ้นที่อาศัย ไม่ทิ้งธรรมทิ้งคำสอนหมดอาลัย ทุกเพศและทุกวัยจงจดจำ ** พรหมจรรย์เป็นมงคลที่ดลให้ เมื่อตายไปก็เกิดในสวรรค์ เป็นปัจจัยเพื่อบรรลุธรรมสำคัญ อนาคตปัจจุบันตลอดกาล

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๓๓  การเห็นอริยสัจ

(อริยสจฺจาน ทสฺสนํ  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** “อริยสัจ” เป็นปรมัตถ์ธรรมชั้นสูง เครื่องลากจูงมีค่ามหาศาล คือสภาวะเป็นจริงอันยาวนาน จะกล่าวขานพอเข้าใจในเนื้อความ ** การเห็นอริยสัจต้องใช้ญาณ มีทั้งหมดมาประสานรวมเป็นสาม จงตั้งใจเรียนรู้อย่าวู่วาม จะรู้เห็นเป็นไปตามกฎความจริง ** “สัจจญาณ” รู้ความจริงอริยสัจ อย่างเด่นชัดแต่ละข้อหมดทุกสิ่ง เช่นรู้ว่ามีทุกข์คอยพักพิง จะเดือดร้อนอย่างยิ่งเมื่อทุกข์มา ** “กิจจญาณ” รู้หน้าที่จะพึงทำ ควรเว้นควรน้อมนำควรใฝ่หา กำหนดรู้เรื่องทุกข์ทุกเวลา รู้แจ้งนิโรธพาให้สุขใจ ** “กตญาณ” รู้ว่ากิจเหล่านั้น  ได้ทำมันให้สำเร็จดังฝันใฝ่ พยายามทำตามขั้นตอนลุล่วงไป ไม่มีส่วนใดขาดตกบกพร่องแล้ว ** อริยสัจมีอยู่สี่ประการ สามารถตัดบ่วงมารให้ผ่องแผ้ว หมดกิเลสสิ้นตัณหาพาเพริดแพรว ปราศจากวี่แววของมลทิน ** หนึ่ง  “ทุกข์” ความเดือดร้อนใจและกาย ทรมานมากมายไม่จบสิ้น ต้องทุรนทุรายเป็นอาจิณ จะนั่งนอนเดินกินก็กังวล ** อันทุกข์นั้นมีอยู่สองสถานะ องค์พุทธะตรัสไว้อย่าสับสน ขอนำมาเผยแพร่แก่ปวงชน จะได้ยลและเข้าใจไปนานวัน ** “สภาวะทุกข์” คือทุกข์ของสังขาร มีเกิดแก่วายปราณคอยห้ำหั่น เป็นปัจจัยปรุงแต่งและผูกพัน ไม่มีวันที่ใครจะหนีพ้น   ** “ปกิณณกะทุกข์” คือทุกข์จร ที่เข้ามาหลอกหลอนให้หมองหม่น เช่นผิดหวังเศร้าใจและร้อนรน ทั้งท้อแท้เกินทนจนร้อนใจ ** สอง “สมุทัย” เป็นเหตุให้เกิดทุกข์ ไร้ความสุขโศกเศร้าไม่สดใส เกิดจากความทะยานอยากอยู่ภายใน เรียกเสียใหม่ว่าตัณหามาครอบครอง ** อกุศลมูลนิวรณ์และกิเลส ก็เป็นเหตุทำให้ทุกข์หม่นหมอง อีกมลทินทุจริตผิดทำนอง เป็นเหตุของการเกิดทุกข์อีกมากมาย ** ตัณหาแบ่งเป็นสามประเภท จะนำเอาขอบเขตมาขยาย เพื่อให้เกิดความเข้าใจไม่งมงาย ขอบรรยายวิสัชนาจะหายงง ** “กามตัณหา” หมายความว่าความอยากได้ คือปัจจัยทำให้เกิดความหลง ในโลกีย์วิสัยอย่างมั่นคง โดยเจาะจงกามคุณหมกมุ่นกาม ** “ภวตัณหา” คือความอยากเป็น ที่พึงมีพึงเห็นในโลกสาม อยากเป็นนั่นเป็นนี่อยู่ทุกยาม อยากคงอยู่ไม่เป็นตามอนิจจัง ** “วิภวตัณหา” ไม่อยากเป็น ดังเฉกเช่นไม่อยากพบความผิดหวัง ไม่อยากแก่ไม่อยากตายอย่างจิรัง ไม่เจ็บป่วยไม่ภินท์พังจนชั่วกาล ** สาม “นิโรธ” การดับทุกข์ที่รุกเร้า มาคลอเคล้าให้สิ้นไม่เผาผลาญ ด้วยทำลายสมุทัยเจ้าตัวการ ตัดรากฐานของตัณหาพาทุกข์คลาย ** สี่ “มรรค” คือหนทางการดับทุกข์ ให้เกิดสุขชั่วฟ้าดินสูญหาย คือนิพพานไม่เกิดแก่เจ็บตาย เป็นการดับสลายนิรันดร์กาล ** “สัมมาทิฏฐิ” คือความเห็นชอบ ตามระบอบอริยมรรคเป็นแก่นสาร มีปัญญาเป็นตัวตั้งในหลักการ และประสานกับความจริงดียิ่งนัก ** “สัมมาสังกัปปะ” ดำริชอบ ต้องประกอบด้วยคิดดีที่ตระหนัก ไม่พยาบาทออกจากกามจงประจักษ์ ไม่เบียดเบียนแต่รักซึ่งความดี ** “สัมมาวาจา” เจรจาชอบ ให้รอบคอบวาจางามตามวิถี การพูดเท็จพูดคำหยาบต้องไม่มี พูดส่อเสียดเป็นที่น่าชิงชัง ** “สัมมากัมมันตะ” การงานชอบ อยู่ในกรอบของธรรมที่ไหลหลั่ง เว้นจากการฆ่าสัตว์ตัดชีวัง การฉ้อโกงไม่อินังเพราะเลวทราม ** สัมมาอาชีวะ” เลี้ยงชีวิตชอบ ต้องนอ้มนอบจิตกุศลคนไม่หยาม ไม่ผิดธรรมผิดวินัยน้ำใจงาม ปฏิบัติตามคำสอนองค์สัมมา ** “สัมมาวายามะ” ความเพียรชอบ จงรอบคอบระวังบาปที่หยาบหนา ไม่ให้เกิดและละบาปที่เกิดมา เพียรรักษากุศลกรรมไม่ย่ำยี ** “สัมมาสติ” การระลึกชอบ เพื่อรู้รอบสติปัฏฐานให้ถ้วนถี่ ว่าร่างกายต้องเน่าเปื่อยไปทุกที ความสุขทุกข์เกิดมีเป็นอารมณ์ ** “สัมมาสมาธิ” ความตั้งใจชอบ ตามเขตขอบของฌานสี่ให้เหมาะสม เพื่อวิตกวิจารณ์พาลระทม ผลาญให้จมเข้าสู่ฌานเบิกบานจริง ** การเห็นอริยสัจเป็นมงคล เป็นเรื่องที่เลิศล้นกว่าทุกสิ่ง เข้าถึงเรื่องสังขารไม่ประวิง ใช้อ้างอิงเรียนรู้ธรรมให้ชำนาญ ** ทำให้ได้เป็นพระอริยะเจ้า ไม่หมองเศร้าด้วยกิเลสมาเผาผลาญ เพราะเข้าถึงความดับคือนิพพาน ทั้งกำจัดตัวมารเกิดแก่ตาย เรื่อง  ใบประดู่ลายในมือ ** สมัยหนึ่งสมเด็จจอมโมลี ได้ทรงมีพระทัยอย่างมั่นหมาย ในการจะเสด็จเยื้องย่างกราย โกสัมพีเพื่อผ่อนคลายแห่งอารมณ์ ** ทรงประทับ ณ สีสปาวัน ในการนั้นทรงมีแต่สุขสม จึงประสงค์แสดงธรรมอันอุดม ให้เป็นที่ชื่นชมตลอดกาล ** ครั้นจะทรงเปรียบเทียบธรรมที่สั่งสอน ในบวรศาสนามาไขขาน กับธรรมที่ตรัสรู้มาเนิ่นนาน ว่าอย่างไหนปริมาณมากกว่ากัน ** ทรงหยิบใบประดู่ลายมาสองใบ มาวางไว้บนพระหัตถ์หฤหรรษ์ แล้วตรัสถามความเห็นเป็นสำคัญ กับภิกษุเหล่านั้นในทันที ** ดูก่อนภิกษุทั้งหลายจงฟังเรา เปรียบเทียบเอาใบไม้ในมือนี่ กับใบไม้บนต้นเขียวขจี ที่ไหนมีมากกว่าจงยืนยัน ** ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ที่ต้นมีมากเกินจะเสกสรร บนพระหัตถ์น้อยกว่าเป็นร้อยพัน ขอจำนรรจ์กราบทูลความที่ถามมา ** อย่างนั้นเหมือนกันภิกษุทั้งหลาย เราตรัสรู้ธรรมหลากหลายมากหนักหนา แต่ที่นำมาสั่งสอนทุกเวลา มีน้อยกว่าที่เรารู้อีกมากมาย ** เพราะเหตุใดจึงไม่นำมาสอนเล่า เพราะไม่เร้าให้เกิดความเบื่อหน่าย อีกทั้งความกำหนัดก็ไม่คลาย ความสงบไม่ย่างกรายมาให้ครอง ** ไม่เป็นไปเพื่อการตรัสรู้ ไม่ตั้งอยู่เพื่อนิพพานตอบสนอง เพื่อความรู้ที่ใหญ่ยิ่งสิ่งควรปอง ตามครรลองความหลุดพ้นผจญมาร ** ดูก่อนบรรดาภิกษุทั้งหลาย เรามุ่งหมายนำธรรมมาประสาน ให้ได้รู้นี่คือทุกข์อันร้าวราน อีกทั้งการดับทุกข์ให้สิ้นไป ** นี่คือทางให้ถึงความดับทุกข์ เกิดความสุขชั่วนิรันดร์อันยิ่งใหญ่ นี้คือสิ่งที่เราสอนอย่างตั้งใจ ให้ใครใครได้เรียนรู้อยู่ทุกวัน ** เพราะเหตุใดเราจึงเอาสิ่งเหล่านี้ มาแนะชี้เพราะหวังให้สุขสันต์ ได้ก้าวสู่เบื้องต้นพรหมจรรย์ เพื่อรู้ยิ่งสิ่งสำคัญคือดับทุกข์ ** ดูก่อนบรรดาภิกษุทั้งหลาย เราก็ได้อธิบายเพื่อสร้างสุข เพื่อให้เธอเข้าใจไม่เจ่าจุก เลิกสนุกละตัณหาจะพ้นภัย ** เมื่อรู้แล้วขอให้จงได้คิด บำเพ็ญเพียรจนติดเป็นนิสัย ละกิเลสตัณหาไม่อาลัย สู่เส้นชัยแห่งชีวิตคือนิพพาน

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๓๔  การทำให้แจ้งพระนิพพาน

(นิพฺพานสจฺฉิกิริยา จ  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** การออกจากตัณหาเครื่องร้อยรัด เหมือนการตัดพ้นจากเครื่องประหาร จะร่มเย็นเป็นสุขนิรันดร์กาล เรียก “นิพพานสัจฉิกิริยา” ** คือการทำนิพพานให้รู้แจ้ง รู้ถึงแหล่งของทุกข์ที่โถมถา รู้วิธีการดับทุกข์ที่เกิดมา ด้วยคำสอนพระศาสดาของปวงชน ** ลักษณะของนิพพานกล่าวขานไว้ เพื่อจะได้เข้าใจไม่สับสน ขออนุญาตนำเสนอแก่ทุกคน ตามที่ได้สืบค้นและเล่าเรียน ** หนึ่ง “ความสิ้นตัณหา” ทะยานอยาก ซึ่งเกิดจากอยากได้คุมบังเหียน ความอยากเป็นไม่อยากเป็นที่หมุนเวียน มาเบียดเบียนทำลายให้ร้าวราน ** สอง “จุดจบของความทุกข์” ที่รุกเร้า เกิดถูกเผาให้มอดไหม้ไร้รากฐาน ด้วยนิโรธตัวดับทุกข์ให้วายปราณ ดังตัณหาถูกเผาผลาญสิ้นเชื้อไฟ ** สาม “ความดับแห่งภพชาติ” ไม่มีเหลือ หมดสิ้นเชื้อการตายแก่และเกิดใหม่ ดับจนสิ้นไม่เหลือแม้เยื่อใย ครั้นผ่านไปสังขารได้สลายลง ** ภาวะของผู้บรรลุนิพพานแล้ว มีดวงจิตผ่องแผ้วไม่ไหลหลง มีสติเป็นพื้นฐานที่มั่นคง จะดำรงยึดพระรัตนตรัย ** “ภาวะทางปัญญา” สามารถมอง สิ่งทั้งผองตามเป็นจริงไม่สงสัย รู้เท่าทันเรื่องสังขารและโพยภัย ไร้เลศนัยเห็นข้อดีว่าเป็นดี ** “ภาวะทางจิต” มีอิสระ จากกิเลสที่จะมาเสียดสี ไม่เป็นทาสของอารมณ์ที่ยวนยี ไม่หวั่นไหวดุจเสาทีมั่นแข็งแรง ** “ภาวะทางการดำเนินชีวิต” รักษาศีลเป็นนิจในทุกแห่ง ให้สมบูรณ์ไม่เสียหายไม่เปลี่ยนแปลง ไม่เคลือบแคลงเพราะกิเลสเป็นเหตุนำ ** การที่ทำให้แจ้งแห่งนิพพาน เป็นมงคลในจักรวาลที่คมขำ ทำให้พ้นจากทุกข์ไม่ระกำ ปราศจากสิ่งมาตอกย้ำหรือย่ำยี ** เป็นผู้ไม่มีเวรกับใครใคร ชีวิตดำเนินไปอย่างสุขี ไม่มีความประมาทในชีวี สิ้นภพไปไม่มีเกิดแก่ตาย ความสงบ ** ภิกษุทั้งหลายฟังเรานะ ในบรรดาธัมมะที่หลากหลาย ไม่มีความสุขใดจะมากมาย ที่จะคล้ายหรือเสมอ “สงบ” เลย ** ความสุขนี้มีอยู่ในตัวเรา เพราะความเขลาจึงทิ้งไปเฉยเฉย เอาแต่วุ่นวิ่งหาเพราะคุ้นเคย นิจจาเอ๋ยไม่เคยจะไล่ตามทัน ** จะไม่พบความสุขที่แท้จริง เพราะมัววิ่งตามอารมณ์เป็นอาถรรพ์ วุ่นกับกามกับกินและเกียรติกัน จนลืมเรื่องสำคัญคือจิตตน ** ดวงจิตที่ผ่องใสหรือผ่องแผ้ว ดุจดังแก้วเจียระไนไม่หมองหม่น สามารถให้ความสุขแก่ทุกคน ไม่ต้องมัววิ่งวนคอยไล่ตาม ** ผู้มองแต่ความเจริญของวัตถุ ในใจร้อนระอุอย่างล้นหลาม ไม่สงบเยือกเย็นเพราะไฟลาม จมในความเหม็นคาวของโลกา ** เปรียบดังผู้ที่แบกซึ่งของหนัก วิ่งโดยไม่หยุดพักเหนื่อยหนักหนา เท้าวิ่งไปปากบ่นไปจนระอา แต่ไม่วางลงมาเพื่อผ่อนปรน ** ดูกรบรรดาภิกษุทั้งหลาย ในโลกนี้ที่วุ่นวายและสับสน ใส่หน้ากากหลอกกันอลวน โลกหมองหม่นเพราะพิษร้ายจนเรื้อรัง ** ดังอาคารดุจปราสาทแห่งกษัตริย์ มีลมพัดเย็นสบายทั่วทั้งหลัง มีดนตรีเสียงเพลงกล่อมให้ฟัง ไพเราะดังคนธรรพ์คอยบรรเลง ** ผู้คนที่อาศัยใจเร่าร้อน ดุจนั่งนอนในกองไฟด้วยรีบเร่ง ไม่มีสุขระแวงภัยให้หวั่นเกรง ใจตัวเองหวาดผวาพาลุกลน ** ไม่สงบจิตใจไม่มีสุข ต้องเจ่าจุกในปราสาทไร้กุศล ผู้สงบอยู่โคนไม้ไม่ร้อนรน มีความสุขมากล้นหาใดปาน

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๓๕  จิตไม่หวั่นไหว

(ผุฏฺฐสฺส โลกธมฺเมหิ  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** คำ “จิตตะ” แปลว่านึกหรือคิด ถ้าคิดถูกคือสุจริตดีไพศาล ถ้าคิดผิดคือไม่ดีเหมือนมีมาร คอยล้างผลาญให้โศกเศร้าร้าวระบม ** อันจิตนี้มีหน้าที่สามประการ ตามหลักฐานบอกไว้อย่างเหมาะสม มาเถิดหนาศึกษากันและชื่นชม เพื่อเพาะบ่มจิตใจให้ใฝ่ดี ** หนึ่งทำหน้าที่นึกคิดหรือปรุงแต่ง ตามวัตถุที่แสดงเป็นสักขี เช่นสวยหรือไม่สวยที่เกิดมี มาย่ำยีดวงจิตนิจนิรันดร์ ** สองรับรู้อารมณ์ที่ผ่านมา ทั้งทางหูทางตาพาไหวหวั่น อีกทั้งลิ้นกายใจก็เหมือนกัน สัมผัสพลันรับรู้ได้ทันที ** อันอารมณ์ทั้งหกยกมากล่าว เป็นเรื่องราวต้องสัมผัสในทุกที่ คือรูปรสกลิ่นเสียงที่ยวนยี โผฏฐัพพะมีธรรมารมณ์มา ** สามสั่งสมหรือเก็บสิ่งที่ทำ พูดคิดเป็นประจำมากหนักหนา ทั้งอารมณ์ต่างต่างชั่วชีวา เก็บสะสมทุกคราตลอดกาล ** “โลกธรรม” ทำให้จิตหวั่นไหว ซึ่งใครใครหลีกไม่ได้ในสงสาร มีประจำกับชีวิตมาเนิ่นนาน เวลาผ่านยังอยู่คู่โลกา ** โลกธรรมมีอยู่รวมแปดข้อ แต่เมื่อย่อจะเป็นสองต้องศึกษา คือฝ่ายที่ต้องการทุกเวลา ภาษาธรรมเรียกว่า “อิฏฐารมณ์” ** คืออารมณ์ที่พีงปรารถนา แยกออกมาสี่ประการล้วนสุขสม คือได้ลาภได้ยศน่าชื่นชม สรรเสริญสุขยอดนิยมของทุกคน ** “อนิฏฐารมณ์” คือธรรมตรงกันข้าม เรียกตามตามกันว่าอกุศล คือเสื่อมลาภเสื่อมยศรันทดทน ถูกนินทาตกทุกข์จนเดือดร้อนใจ ** ธรรมเหล่านี้มีสภาพที่ไม่เที่ยง ย่อมแปรปรวนสุดจะเลี่ยงไปทางไหน ไม่แน่นอนแปรผันทุกวันไป แล้วแต่ใครจะยอมรับกับความจริง ** ท่านผู้ใดมีสติมีปัญญา ยอมรับว่าเรื่องเหล่านี้ทุกทุกสิ่ง ย่อมแปรเปลี่ยนไม่คงอยู่ให้พักพิง ไม่หยุดนิ่งเป็นธรรมดาอย่ากังวล ** เมื่อใดที่อนิฏฐารมณ์มากระทบ ก็สยบมันได้ไม่หมองหม่น มีจิตไม่หวั่นไหวให้ร้อนรน เรียกว่าคนมีจิตที่ฝึกแล้ว เรื่อง  หมาจิ้งจอกขี้เรื้อน ** สมัยหนึ่งสมเด็จพระศาสดา เสด็จมาประทับอย่างผ่องแผ้ว ณ พระเชตวันอันเพริดแพรว ในเมืองแก้วสาวัตถีที่มั่นคง ** ทรงปรารภเรื่องลาภสักการะ ซึ่งครอบงำหมู่พระภิกษุสงฆ์ ยกตัวอย่างหมาจิ้งจอกโดยจำนง ซึ่งมันแก่ตัวลงที่เชตวัน ** ดูก่อนภิกษุทั้งหลายเอ๋ย เห็นไหมเอ่ยหมาจิ้งจอกที่ยืนนั่น อาศัยอยู่ที่นี่มานานครัน ตัวของมันเป็นขี้เรื้อนเปื้อนทั่วกาย ** มันเป็นสัตว์ที่ดูน่าสงสาร ยืนตัวสั่นสะท้านน่าใจหาย เมื่อมันอยู่ลานดินไม่สบาย จึงได้ย้ายที่นอนเพื่อผ่อนปรน ** ไปอาศัยนอนอยู่โคนต้นไม้ หวังจะให้ดีขึ้นคงได้ผล แต่ปรากฏว่าคิดผิดที่ดิ้นรน สุดจะทนเหมือนกันกับวันวาน ** แม้จะเปลี่ยนที่นอนไปหลายที่ ก็ไม่มีที่ใดไม่ร้าวฉาน ความเจ็บปวดไม่สบายทรมาน มาก้าวร้าวรุกรานอยู่เหมือนเดิม ** เหมือนภิกษุบางรูปในศาสนา ใช้ชีวิตกันมาอย่างฮึกเหิม ติดในลาภสักการะจนเหิมเกริม ไม่ฝึกเพิ่มความเพียรสิ่งควรทำ ** ผู้ที่ถูกลาภสักการะย่ำยีแล้ว ก็ไม่แคล้วถูกตัณหามากระหน่ำ จะนั่งนอนที่ไหนก็ระกำ ต้องชอกช้ำเพราะทุกข์บุกทำลาย ** ดูก่อนภิกษุทั้งหลายเอ๋ย อย่ามัวเฉยให้ชีวิตล่มสลาย ลาภสักการะทารุณและหยาบคาย เป็นอันตรายต่อการบรรลุธรรม

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๓๖  จิตไม่โศก

(อโสกํ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** จิตไม่โศกคือจิตไม่แห้งผาก มีความชุ่มชื้นมากจนเย็นฉ่ำ ไม่หดหู่ระทมด้วยผลกรรม เพราะไม่ทำความชั่วตัวอัปรีย์ ** จิตไม่โศกคือจิตที่หลุดพ้น จากวังวนของวัฏฏะมาเสียดสี ปราศจากราคะละราคี ทั้งโทสะที่มีก็สิ้นไป ** อีกโลภะก็สละมันจนสิ้น ไม่มีเหลือให้เกาะกินเกิดหวั่นไหว จะไม่ติดในกามตัดสายใย อกุศลบาปใดใดไม่ข้องมัน ** แม้อารมณ์ต่างต่างไม่เกี่ยวข้อง ปล่อยให้ลอยละล่องไม่ใฝ่ฝัน ละกิเลสละตัณหาสารพัน ดังคำภควันต์ได้ตรัสมา ** ผู้ถึงธรรมไม่เศร้าโศกถึงความหลัง ไม่ฝันเพ้อสิ่งที่ยังอยู่ข้างหน้า คืออนาคตมองไม่เห็นอยู่ไกลตา อยู่กับปัจจุบันดีกว่าอย่าดิ้นรน ** อีกนัยหนึ่งความโศกเกิดจากรัก ถ้าห้ามหักเสียได้ไม่หมองหม่น ผู้บรรลุนิพพานบันดาลดล ให้หลุดพ้นจากรักที่ปักใจ เรื่อง  น้ำตามากกว่าน้ำทะเล ** พระพุทธองค์ทรงประทับอย่างสุขสันต์ ณ พระเชตะวันวิหารใหญ่ ที่กรุงสาวัตถีเรืองวิไล เพื่อจะได้แสดงธรรมเสริมปัญญา ** ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย โลกนี้ช่างวุ่นวายเสียหนักหนา สัตว์ทั้งหลายต้องใช้กรรมที่ทำมา ไปจนกว่าจะหมดกำหนดกรรม ** สังสารวัฏของสัตว์โลก มีทั้งโศกทั้งสุขทุกข์ร้องร่ำ ต้องวนเวียนเปลี่ยนไปเป็นประจำ ล้วนแต่เป็นสัจธรรมไม่ว่าใคร ** สังสารวัฏยาวไกลตั้งเหลือหลาย ไม่รู้เบื้องต้นเบื้องปลาอยู่ที่ไหน เพราะสรรพสัตว์เกิดตายมีทั่วไป นับไม่ได้ว่ากี่ชาติกี่ภพกัน ** ภิกษุทั้งหลายพวกเธอคิดอย่างไร น้ำตาของสัตว์ที่ไหลเพราะโศกศัลย์ ต้องคร่ำครวญร้องไห้อยู่ทุกวัน ในแต่ละชาตินั้นมีมากมาย ** มีมากกว่าน้ำในมหาสมุทร อันกว้างใหญ่ที่สุดไร้จุดหมาย ซึ่งเกิดจากความทุกข์มากล้ำกราย เพราะการเจ็บการตายเป็นตัวการ ** พวกข้าพระองค์เคยได้ศึกษา ตามพระองค์สั่งสอนมาเป็นพื้นฐาน ว่าน้ำตาสรรพสัตว์ในจักรวาล มีมากเกินประมาณจะคำนวณ ** ถูกแล้ว ถูกแล้ว ภิกษุทั้งหลาย เมื่อเกิดแล้วต้องตายสุดถ่ายถอน เสียน้ำตาเพราะพ่อแม่มาม้วยมรณ์ มากกว่าน้ำในสาครทั่วโลกา ** อีกทั้งญาติหลายหลากก็ไม่น้อย ที่พวกสัตว์ต้องคอยละห้อยหา เมื่อพวกเขาละโลกเศร้าโสกา ก็ต้องเสียน้ำตาด้วยอาลัย ** นอกจากนี้ยังมีอีกนานับ ความทุกข์โศกที่ได้รับเกินสงสัย มากัดกินรุมเร้าในฤทัย จนตลอดอายุขัยไม่สร่างเซา ** ความเสื่อมลาภโรคภัยมาเบียดเบียน อุตส่าห์เพียรค้าขายก็เงียบเหงา จะทำไร่ไถนาสุดบรรเทา เป็นรากเหง้าของการเสียน้ำตา ** ภิกษุเอ๋ย  รู้แล้วไฉนหนอ จึงไม่หยุดไม่พอเสน่หา ในสังสารวัฏที่เกิดมา เพราะมันพาให้หลงวงเวียนมาร ** ด้วยเหตุนี้ควรที่สัตว์ทั้งหลาย ควรคิดจะเบื่อหน่ายในสังขาร ที่เกิดเกิดตายตายอีกแสนนาน อีกกี่ชาติจึงพ้นผ่านทุกข์ทั้งปวง ** จิตไม่โศกเป็นมงคลผลดีนัก จะประจักษ์ได้ด้วยใจไม่ต้องห่วง รับรองว่าดีจริงจริงมิใช่ลวง มีผลพวงอีกมากมายเล่าให้ฟัง ** ทำให้จิตมั่นคงดุจดังเขื่อน ความทุกข์เลือนการเกิดสิ้นดังที่หวัง ด้วยกิเลสต้นเหตุเกิดมาภินท์พัง ผลของมันถูกยับยั้งให้สิ้นเชื้อ ** เป็นที่สักการะและเคารพ แก่ผู้ที่ได้พบอย่างล้นเหลือ อีกทั้งเทวดาไม่คลุมเครือ เพราะเขาเชื่อความหมดจดของจิตใจ

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๓๗  จิตหมดธุลี

(วิรชํ  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** ธุลี คือกิเลสเหตุหมองเศร้า คอยรุมเร้าให้เดือดร้อนนอนไม่ไหว ต้องร้อนรุ่มทั้งภายนอกและภายใน คอยลวกไหม้จนวอดวายตายทั้งเป็น ** ทีสำคัญมีอยู่สามประการ จะไขขานยกมาให้ได้เห็น หลีกให้พ้นหนีให้ไกลไม่ลำเค็ญ ก็จะเป็นผู้หมดจดจากธุลี ** หนึ่ง “โลภะ ความโลภ” หรืออยากได้ ซึ่งทรัพย์สินน้อยใหญ่เป็นเศรษฐี อันความโลภความอยากได้เมื่อเกิดมี จะรวมตัวเป็นธุลีคอยกัดกิน ** สอง “โทสะ ความโกรธ” พยาบาท ความเจ็บแค้นอาฆาตและหยามหมิ่น คิดปองร้ายเดือดดาลเป็นอาจิณ ทำลายสิ้นความดีที่เคยทำ ** สาม “โมหะ ความหลง” ความเห็นผิด เป็นยาพิษตัวร้ายคอยกระหน่ำ ความถือตัวความฟุ้งซ่านเกิดประจำ ความไม่รู้สัจธรรมเฝ้ารุกราน ** ใจหมดธุลีคือใจหมดกิเลส ซึ่งเป็นเหตุทำลายหลายสถาน ให้หมดสิ้นเปรียบได้ดังตัวมาร สามประการข้างต้นให้พ้นไป ** การปฏิบัติเพื่อกำจัดธุลี ต้องศึกษาให้ดีเพราะเรื่องใหญ่ ถ้าทำได้กิเลสหนีไปไกล คงเหลือไว้ความผ่องแผ้วในกมล ** ไตรสิกขาคือข้อธรรมต้องศึกษา เพื่อนำมากำจัดจะได้ผล ธุลีจะหมดไปไม่ร้อนรน เชิญทุกคนลองมาศึกษากัน ** ไตรสิกขามีอยู่รวมสามข้อ เป็นรากฐานตัดตอได้คงมั่น ความวุ่นวายภายในสิ้นไปพลัน คงมีสุขทุกวันตลอดกาล ** “ศีล” ทำให้กายวาจานั้นเรียบร้อย ไม่ด่างพร้อยด้วยมลทินสิ้นร้าวฉาน ชีวิตจะมีสุขทุกวันวาร เพราะตัวการไม่กล้ามารบกวน ** ศีลสามารถกำจัดกิเลสหยาบ ไม่ให้มาจ้วงจาบจนผันผวน ไม่มีศีลกายวาจาถูกลามลวน ด้วยกิเลสคอยกวนไม่เบิกบาน ** “สมาธิ” คือภาวะจิตที่สงบ จะได้พบความจริงของสังขาร ว่าเป็นทุกข์ไม่เที่ยงไม่ยืนนาน ภาวะกาลไม่แน่นอนเปลี่ยนได้ไว ** ไม่ขุ่นมัวเศร้าหมองไม่ร้อนรุ่ม คอยควบคุมกิเลสอย่างกลางได้ จะอิ่มเอิบร่าเริงสิ้นเยื่อใย และอยู่ในภาวะที่สมดุล ** “ปัญญา” ความรอบรู้อริยสัจ รู้วิธีการตัดความเคืองขุ่น อีกทั้งตัดกิเลสขาดเป็นจุณ เป็นธรรมที่ให้คุณกับทุกคน ** ปัญญาขจัดกิเลสอย่างละเอียด ไม่ให้เฉียดเข้าใกล้ในทุกหน เพราะรู้เห็นตามเป็นจริงไม่วกวน จะหลุดพ้นจากกิเลสเหตุรัดรึง ** จิตปราศจากธุลีแสนดีนัก พบโมกขธรรมพึงประจักษ์ยากเข้าถึง เป็นผู้ไม่หวั่นไหวไม่พรั่นพรึง คอยทำลายเครื่องรัดรึงอันตรธาน เรื่อง  ที่ใดมีความรักที่นั่นมีทุกข์ ** ครั้งเมื่อองค์สมเด็จพระชินศรี ประทับที่บุพพารามพระวิหาร ใกล้นครสาวัตถีเมื่อมินาน พร้อมด้วยบริวารติดตามมา ** ในกาลนั้นอุบาสิกาใหญ่ เป็นผู้มีน้ำใจชื่อวิสาขา เข้าไปเฝ้าสมเด็จพระศาสดา ด้วยใบหน้าเศร้าโศกวิโยคครวญ ** เนื่องด้วยหลานรักถึงตักษัย ประสพภัยเจ็บไข้อาลัยหวน ยังตัดใจไม่ได้ให้รัญจวน โอ้เนื้อนวลจากไปไม่กลับคืน ** พระพุทธองค์ตรัสถามเนื้อความว่า ดูก่อนวิสาขาเธออย่าฝืน ชีวิตของคนเราไม่ยั่งยืน เวลาย่อมจะกลืนชีวิตคน ** ได้ยินว่าเธอมีความปรารถนา ให้ลูกหลานเกิดมาเป็นห่าฝน มีจำนวนมากมายหลายหมื่นคน เท่าจำนวนประชาชนในนคร ** ใช่เจ้าค่ะ พระองค์โปรดทรงทราบ ข้าพระองค์ขอกราบช่วยสั่งสอน พระองค์โปรดพิจารณาเป็นขั้นตอน อย่าอาทรความนึกคิดข้าพระองค์ ** พระผู้มีพระภาคตรัสถามว่า ดูก่อนวิสาขาเธออย่าหลง เธอทราบไหมจำนวนคนที่ปลดปลง ในนครต้องตายลงวันเท่าไร ** วิสาขากราบทูลพระศาสดา ในพาราสาวัตถีทั้งไกลใกล้ ต้องพบความเศร้าโศกและเสียใจ เพราะมีคนตายไปทุกทุกวัน ** พระพุทธองค์จึงตรัสวิสาขา ตามที่เธอกล่าวมาถูกแล้วนั่น เธอต้องซับน้ำตาชั่วนิรันดร์ เพราะลูกหลานเธอนั้นต้องมาตาย ** เมื่อรักมากความทุกข์ก็มีมาก ความพลัดพรากเกิดทุกข์ความสุขหาย ถ้ารักร้อยทุกข์ร้อยไม่ผ่อนคลาย รักมลายหายสิ้นทุกข์ภินท์พัง ** คนผู้ใดไม่มีสิ่งเป็นที่รัก ผู้นั้นจักไม่มีทุกข์เป็นบ่อฝัง ให้ติดในสังสารวัฏทรงพลัง เป็นทาสของอนิจจังอนัตตา ** เรากล่าวว่าไม่มีทุกข์ไม่เศร้าโศก เปรียบดังโลกได้รับการรักษา หมดกิเลสดุจธุลีชั่วชีวา ทั้งโลกนี้โลกหน้าสุขสำราญ

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

มงคลที่ ๓๘  จิตเกษม

(เขมํ  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ)

** จิตเกษม คือปลอดภัยจากกิเลส ซึ่งเป็นเหตุให้ผ่องใสไม่เผาผลาญ เพราะกิเลสถูกทำลายจนแหลกลาญ ด้วยโยคะสี่ประการถูกตัดไป ** โยคะคือเครื่องผูกให้สังขาร ต้องวนเวียนทรมานในห้วงใหญ่ คือวัฏฏะสงสารที่กว้างไกล ต้องขจัดให้ได้จะร่มเย็น ** “กามโยคะ” เครื่องผูกคือความใคร่ หรือพอใจกามคุณวุ่นเหลือเข็ญ มีความอยากในรูปรสทุกประเด็น และกลิ่นเสียงก็ไม่เว้นอีกมากมาย ** “ภวโยคะ” เครื่องผูกคือความยินดี เพราะอยากเป็นอยากมีอย่างเหลือหลาย ติดในภพคือเกิดแก่และตาย ต้องวุ่นวายวนเวียนเปลี่ยนไปมา ** “ทิฏฐิโยคะ” เครื่องผูกคือความเห็น เห็นผิดเป็นเรื่องถูกเศร้าหนักหนา ตัวอย่างเช่นเห็นสังขารเป็นอัตตา หรือเห็นว่าสังขารเที่ยงแน่นอน ** “อวิชชาโยคะ” คือความบอด ขาดปัญญาพาวายวอดสุดทอดถอน ไม่รู้เหตุไม่รู้ผลทนร้าวรอน ชีวิตต้องสั่นคลอนนอนไม่ลง ** โยคะนี้เปรียบได้เชือกสี่เกลียว ผูกรัดอย่างแน่นเหนียวให้ไหลหลง ในโลกีย์วิสัยอย่างมั่นคง  หนีจากวงล้อมของภัยไม่ได้เลย ** ต้องเวียนว่ายตายเกิดไม่จบสิ้น จวบสูญฟ้าสิ้นดินอย่านิ่งเฉย รีบตัดขาดจากโยคะจะเสบย หวังเกาะเกยสวรรค์ชั้นวิมาน ** จิตเกษมเป็นมงคลกุศลนัก ปราศจากทุกข์สุขประจักษ์ทุกสถาน เป็นสาวกที่สมบูรณ์ควรกราบกราน เป็นแบบอย่างของวงศ์วานองค์พุทธา ** หมดเหตุและปัจจัยแห่งการเกิด เป็นสิ่งที่ประเสริฐเกินจักหา พบขุมทรัพย์ที่ยิ่งใหญ่ในโลกา สูงคุณค่าที่สุดดุจจักรวาล เรื่อง  ธรรมะมีค่าดังทอง ** อดีตกาลผ่านมาหลายพันปี ณ กรุงพาราณสีอันไพศาล มีชาวนาคนขยันทำการงาน ไม่ปล่อยเวลาผ่านอย่างเลื่อนลอย ** ได้จับจองที่ดินซึ่งรกร้าง เป็นที่ดินปล่อยว่างไม่ใช้สอย เพื่อถากถางเป็นที่นาไว้รอคอย ปลูกข้าวกล้าพอได้พลอยอาศัยกิน ** อันที่ว่างแห่งนี้มีประวัติ ปรากฏชัดของเศรษฐีดังถวิล ตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนบนที่ดิน จวบจนได้ย้ายถิ่นเมื่อก่อนนั้น ** ชายหนุ่มได้ออกไปเพื่อไถนา เป็นประจำทุกวันมาอย่างมุ่งมั่น ครั้นวันหนึ่งเกิดเหตุอัศจรรย์ ผานไถชะงักงันหยุดทันที ** คล้ายกับติดท่อนไม้ที่ฝังอยู่ เพราะอยากรู้รีบขุดอย่างเร็วรี่ พบแล้วจึงรีบคว้าไม่รอรี เอ๊ะ....มันทองหรือนี่น่าแปลกจัง ** ตามประวัติกล่าวว่าทองคำนี้ เป็นของท่านเศรษฐีในหนหลัง ด้วยกลัวจะไม่ปลอดภัยต้องระวัง จึงได้ฝังเอาไว้ให้ไกลตา ** ชายชาวนาตั้งใจเอากลับบ้าน แต่แท่งใหญ่เกินการราวหินผา จึงแบ่งเป็นสี่ส่วนด้วยเจตนา จะจัดสรรให้คุ้มค่าตามสมควร ** ส่วนที่หนึ่งขายนำทรัพย์มาเลี้ยงตัว พร้อมทั้งเลี้ยงครอบครัวอย่างครบถ้วน ส่วนที่สองฝังไว้ไม่เรรวน  ยามขัดสนได้หวนเอาไปกิน ** ส่วนที่สามเป็นทุนเพื่อค้าขาย หากำไรใช้จ่ายเพิ่มทรัพย์สิน ส่วนที่สี่ทำบุญล้างราคิน ให้ตระหนี่สูญสิ้นหมดจากใจ ** ชายชาวนาไม่บอกให้ใครรู้ การเป็นอยู่ก็เหมือนเดิมไม่หลงใหล ไม่ลืมตัวใช้จ่ายผ่องอำไพ จนใครใครคิดว่ารวยด้วยทำงาน ** พระพุทธองค์จึงตรัสพระคาถา ใจความว่าชนใดมีพื้นฐาน บำเพ็ญธรรมเป็นกุศลอย่างสำราญ จิตเบิกบานสดใสและร่าเริง ** ชนนั้นพึงบรรลุสิ้นสังโยชน์ เป็นประโยชน์จิตเกษมอย่ามัวเหลิง อีกโยคะทั้งหลายเปรียบดังเพลิง จะมอดไหม้สิ้นเชิงหมดเชื้อไฟ

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

[สมพงศ์ ชูสุวรรณ]

มงคล ๓๘ ประการคำกลอน

บทส่งท้าย

** หลังจากที่องค์สมเด็จพระศาสดา จบการแสดงเทศนาทรงผ่องใส รัศมีแผ่ดังทองเป็นยองใย เป็นที่พึ่งของเวไนยสัตว์ทั้งปวง **อันหมู่เทวดาและมนุษย์ รับประโยชน์สูงสุดอย่างใหญ่หลวง ได้กระทำมงคลชื่นฉ่ำทรวง จนสำเร็จลุล่วงมีในตน ** จึงเป็นผู้ไม่พ่ายแพ้ในทุกที่ กิเลสตัณหาไม่มีเป็นกุศล จิตสะอาดผ่องใสไร้กังวล ความมืดมนเพราะโอฆะก็มลาย ** ถึงความสุขสดใสในชีวิต ปลอดภัยจากมลพิษบาปทั้งหลาย เจริญธรรมสั่งสมบุญไม่วุ่นวาย นรกไม่กล้ำกรายหมายนิพพาน ** ทั้งหมดนี้ประโยชน์ของมงคล จะให้ผลสูงค่ามหาศาล แสนประเสริฐเลิศล้นจักรวาล พระพุทธองค์ทรงประทานเพื่อโลกา ** พระพุทธองค์ได้ตรัสเพื่อทิ้งท้าย การที่สัตว์ทั้งหลายปรารถนา ได้กระทำมงคลดังกล่าวมา เป็นผู้ปราบปัจจาให้พ่ายแพ้ ** ถึงความสวัสดีทุกสถาน จะชนะหมู่มารได้เป็นแน่ มีความสุขเริงรื่นชื่นดวงแด เป็นเพชรแท้ของชาวโลกโชคอำนวย ** ขอขอบคุณที่อ่านผลงานนี้ ดีไม่ดีชมว่าสำนวนสวย ขอให้ท่านผู้อ่านจงร่ำรวย อุดมด้วยธัมมะพระพุทธองค์ ** ปรารถนาสิ่งไหนได้สิ่งนั้น สำเร็จพลันตามที่ใจประสงค์ มีฐานะการงานที่มั่นคง เงินทองจงมากมีตามที่ปอง ** ตั้งมั่นในองค์ธรรมคำสั่งสอน ของบวรพุทธศาสนาอย่าเป็นสอง ให้แสงธรรมนำส่องใจใสเรืองรอง บรรดาผองชาวไทยจงไพบูลย์ ด้วยความปรารถนาดี  จาก สมพงศ์  ชูสุวรรณ บ้านกัลปังหา

สมพงศ์  ชูสุวรรณ
บ้านกัลปังหา

ข้อมูล : ๑. มังคลัตถทีปนี  เล่ม ๑–เล่ม ๒  ๒. มงคล ๓๘ ประการ  สำหรับนักเรียน  สำนักพิพ์ธรรมสภา  ๓. มงคลแห่งชีวิต  โดย ศิลาแลง  หจก. อรุณการพิมพ์

** หน้า ๑ **      ** หน้า ๒ **     ** หน้า ๓ **